ZEELIEDEN

"Weer vergeten we wat zeelieden is overkomen" (Forum, 16 november). Bedankt voor deze aanvulling op onze geschiedschrijving van de Tweede Wereldoorlog.

Mijn vader vertrok zomer 1937 op een driejarig contract. Hij zou juni 1940 terugkomen. Het werd augustus 1945. Hij had op de Atlantische route gevaren als machinist, als burger dus, maar wel onder de krijgswet. Ander werk aannemen stond gelijk aan desertie.

Als kind vroeg ik hem meer dan eens:

"Pa, was je met al die torpodo's niet bang om daar diep in de machinekamer te verdrinken?"

"Nee jongen, geen moment; voordat dat kon gebeuren, zou ik al door de stoom gekookt zijn."

Echte helden hebben geen geweer nodig.

Carel van Wijk, 's-Hertogenbosch

In de familie werd er weleens over gesproken: “ergens bij Griekenland tijdens de evacuatie van troepen naar Kreta”. En soms ging het verhaal iets verder: “gezonken na een luchtaanval; de weinige overlevenden zijn twee keer op een andere boot overgestapt die ook weer tot zinken werd gebracht; er is geschoten op mensen die in het water lagen; ze hadden geen kans ”. In mijn jeugd hoorde ik weinig over hem. Oom Kees was niet alleen dood, de herinnering aan hem was schijnbaar ook verdwenen. Maar in die tijd werden weinig persoonlijke verhalen over de oorlog verteld, het is niet vreemd dat ook gevoelens onder de oppervlakte bleven. Gestorven, niet begraven; thuis in Papendrecht kregen ze dat pas veel later via het Rode Kruis te horen.

Toch is deze nooit-gekende oom altijd als een schim met mij mee blijven reizen. Regelmatig las ik iets over onze koopvaardij in oorlogstijd; hoe je niet aan het geweld kon ontsnappen ook als je niets met dat spel te maken wilde hebben. Rond 2010 kreeg ik een landkaartje in handen waarop met een kruisje gemarkeerd stond waar zijn schip gezonken was, ergens halverwege de Peloponnesos in de Aegeïsche Zee. En nu in 2016 vond ik een ansichtkaart van de Rotterdamse Lloyd met daarop de Slamat, het schip dat voor velen een zeemansgraf werd. De ondergang ervan staat bekend als de grootste ramp uit de Nederlandse scheepvaart, een van die vele tragedies uit een lange lijst van bijna vergeten drama’s.

Van mijn vader kreeg ik ooit één fotootje waar zijn broer ook op stond; die was genomen in 1937. Ik heb hem eruit geknipt. Het is niet een fraai portret, maar dit is alles wat er van hem rest. Van zijn generatie is ondertussen iedereen overleden; het zou nu ook zijn tijd zijn geweest. Laten we dat niet passeren zonder Kees van Wijk voor altijd een gezicht te geven.