Gerrit Abraham van Weeren

Op 4 augustus 2022, bijna 78 jaar na zijn overlijden, werd Gerrit Abraham van Weeren eindelijk geïdentificeerd. Je zou hem kunnen omschrijven als een miskend verzetsstrijder. Gerrit van Weeren verdiende al veel eerder erkenning. En dat verdient hij nu nog.

“Hij was mijn oudoom, een broer van mijn vaders moeder”, vertelt achterneef Jan Hilster zo veel jaren later. “Hij was geboren op 7 juli 1909 en afgaand op de achternaam van mijn overgrootmoeder, Fleijsman was hij waarschijnlijk Joods. Het was een familie van diamantslijpers. Hoe het precies zat, is nu niet meer na te gaan, maar we weten dat ze de oorlog op zich goed zijn doorgekomen en dat ze golden als Nederlands Hervormd. Zonder daar overigens al te veel aan te doen.”

Gerrit van Weeren was niet getrouwd, maar had wel een vriendin, Mientje Dingsdag, ook van Joodse afkomst. Hij was kantoorbediende en had een linkse levensovertuiging. Aanvankelijk was hij lid geweest van de SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij), later was hij toegetreden tot de CPN (Communistische Partij Nederland). Dat was in het Nederland van voor de oorlog een linke politieke keuze. Communisten golden destijds als bedreigers van de status quo. Dat weerhield Gerrit er niet van om zich actief voor de communistische zaak in te zetten. Voor de oorlog al als districtsbestuurder van de partij in de Amsterdamse Jordaan (waar hij woonde). Aan het begin van de oorlog zal er verwarring zijn geweest in zijn hart. Duitsland en Sovjet Rusland hadden immers een vriendschapsverdrag gesloten. Maar al snel had Gerrit van Weeren begrepen, wat voor vlees hij met Nazi Duitsland in de kuip had. In februari 1941 brak in Amsterdam de Februaristaking uit bij wijze van protest tegen de behandeling van Joodse medeburgers. Gerrit was een van de organisatoren. De staking breidde zich over grote delen van het land uit, maar werd uiteindelijk door de Duitsers met bruut geweld de kop in gedrukt.

Gerrit van Weeren wist de dans te ontspringen, maar hij moest wel onderduiken. Aanvankelijk dook hij onder in Amsterdam, daar zijn verzetswerk voortzettend. Na ongeveer een jaar was het raadzaam wat verder van huis onder te duiken en zo kwam hij in Twente terecht. Uit latere documenten weten we, dat hij betrokken was bij de opzet en de organisatie van de communistische verzetskrant De Waarheid. Als kantoorbediende wist hij bovendien hoe je documenten kon vervalsen. Dat je voor dat soort dingen destijds de doodstraf kon krijgen, heeft hij ongetwijfeld geweten, maar de strijd tegen het fascisme en voor de vrijheid woog zwaarder voor hem.

Ook in Twente raakte hij bij het verzetswerk betrokken en zo kon het gebeuren, dat de Duitsers hem op 1 september 1944 arresteerden. Bij die gelegenheid kwam een maat van hem om het leven. Waarschijnlijk gebeurde dat direct en hebben de Duitsers zijn lijk geruime tijd buiten laten liggen. Want er moest angst worden gezaaid.

Gerrit van Weeren werd meegenomen, later naar Enschede overgebracht, zwaar mishandeld en uiteindelijk op 27 september 1944 met elf anderen vermoord op Vliegveld Twente. Ze werden begraven in een bomkrater. Pas in 1947, ruim na het einde van de oorlog werd het graf gevonden. Elf anderen werden geïdentificeerd, Gerrit niet. Zijn familie heeft er zich toentertijd nauwelijks om bekommerd. Er waren in de familie meer slachtoffers gevallen. In de tijd van wederopbouw praatten de mensen liever niet over de oorlog. En communistische verzetsstrijders werden in de Koude Oorlog sowieso een beetje doodgezwegen.

“Maar mijn vader bleef met dat verhaal zitten. Hij was niet ongeschonden uit de strijd gekomen. Zijn vader, mijn opa, was al in 1942 omgekomen in concentratiekamp Neuengamme. Er was dus het nodige leed te verwerken. Aan mij, zijn oudste zoon vertelde hij zijn verhalen en ik stelde hem mijn vragen. Rond 2007 ben ik gaan onderzoeken wat er met mijn oudoom Gerrit was gebeurd. In 2014 heb ik zijn naam op de Erelijst van Gevallenen weten te krijgen. Een eerste erkenning. Ergens rond 2018 zag ik een tv programma over ongeïdentificeerde oorlogsslachtoffers. Daar werd gevraagd of er nabestaanden waren die DNA zouden kunnen afstaan voor het identificatieproces. Mijn vader, die toen nog leefde heeft dat gedaan en vervolgens is er na veel vijven en zessen een match gevonden tussen mijn vader en zijn oom Gerrit. Vader heeft dat niet meer mogen meemaken. Hij stierf in maart 2021. Hij was altijd met de zaak bezig gebleven, want er zat nog heel veel oorlog in zijn hoofd.

Dat Gerrit van Weeren nu teruggevonden is, raakt mij, al heb ik hem nooit gekend. De zaak heeft mijn vader altijd als een steen op de maag gelegen. Hij vond het erg, dat niemand hem ooit is gaan zoeken. Het deed hem zeer, dat het CPN verzetswerk zo lang miskend is gebleven. Dat verdienden die mensen niet. Hij hoort ook genoemd te worden als ze op het Jonas Daniel Meyerplein de Februaristaking herdenken. Ook hij heeft zijn leven gegeven voor onze vrijheid. Die miskenning steekt.

Aan de andere kant is er respect. Voor mijn vader, die zijn vermoorde oom niet was vergeten. Maar vooral voor Gerrit van Weeren en wat hij in de oorlog allemaal gedaan heeft. Dat je dat toch maar doet, dan moet je sterk in je schoenen staan.”