Arend Jan Broekmaat

In het boek wordt het voorval als volgt beschreven:Op 14 januari gebeurde het onvermijdelijke: één van de onzen sneuvelde, huzaar Jan Broekmaat, stormpionier. De omstandigheden waaronder dit gebeurde, waren als volgt. Ons eskadron had opdracht gekregen een infanteriecompagnie te begeleiden tijdens het vervoer van Solo naar Tawangmangoe. Ongelukkigerwijs was daarvoor geen pantserwagenpeloton beschikbaar zodat een groep stormpioniers in twee gepantserde driekwarttonners werd aangewezen, onder bevel van wachtmeester Van der Heyden, een zeer bekwame onderofficier. De infanteriecompagnie was een nieuw onderdeel zonder gevechtservaring dat onlangs aan de V-brigade was toegevoegd... Die onervarenheid bleek al bij het instappen in de voor hen klaarstaande drietonners toen de infanteristen tot verbazing van de huzaren zich zeer luidruchtig en ongedisciplineerd gedroegen. De huzaren namen de infanteristen tussen zich in: voorop de eerste gepantserde drie kwarttonner, dan de drietonners van de infanterie en achteraan de tweede gepantserde driekwarttonner van de stormpioniers.Halverwege de marsroute, tussen Karanganjar en Karangpandan, gaat de weg door een dal tussen twee heuvelruggen met in het midden een smalle stroom waar de weg via een betonnen brug overheen gaat. Alvorens het dal in te gaan observeerde wachtmeester Van der Heyden de weg vóór hem en zag dat vlak achter de brug een nieuwe versperring was gelegd van grote keien. Dit voorspelde niet veel goeds! Van der Heyden deed nu aan de commandant van de infanteriecompagnie het volgende voorstel. Van der Heyden zou met de voorste gepantserde driewarttonner alleen het dal inrijden om de versperring te ruimen. De compagnie zou blijven op de hoogte waar zij stond; zij was daar in een goede positie om als de voorste wagen in het dal onder vuur kwam een flankaanval op de vijand uit te voeren. De tweede gepantserde driekwarttonner zou bij de infanterie blijven om deze vuursteun te geven. De infanteriemajoor verklaarde zich met dit voorstel akkoord en Van der Heyden reed met zijn wagen de vlakte in. Maar toen hij enige minuten later omkeek, zag hij tot zijn misnoegen dat de infanterie in hun drietonners hem toch volgde. Nu kon er van een flankaanval op de vijand geen sprake meer zijn! Alleen de tweede gepantserde driekwarttonner was, volgens de afspraak, op de hoogte blijven staan om zo nodig vuur af te geven.Op het moment dat Van der Heyden voor de versperring tot stilstand kwam, barstte een hevig mitrailleur- en geweervuur los van de noordelijke heuvelrug. Daartussen mengde zich ook het geluid van ontploffende mortiergranaten. Al bij het eerste salvo zakte huzaar Jan Broekrnaat, schutter van de browningmitrailleur, in elkaar. Hij viel op één van zijn medehuzaren die geknield zat met een brengun over de zijrand van de wagen te schieten. Deze legde Jan voorzichtig neer op de bodem, maar hernam toen meteen zijn plaats om door te gaan met vuren. De infanterie was van haar drietonner gesprongen en had dekking gezocht in een diepe sloot langs de weg. Dat was terecht. Maar minder goed was dat zij daar lagen op en over elkaar en bovenop hun wapens in plaats van die in stelling te brengen en het vijandelijke vuur te beantwoorden. Van de majoor en zijn luitenants ging geen enkele leiding uit, zij bleven gewoon liggen tussen hun soldaten, het gezicht tegen de grond gedrukt. Er was één uitzondering: een jonge vaandrig had een bren-mitrailleur in stelling gebracht achter het betonnen muurtje van de brug en onderhield een goed gericht vuur op de vijand,Huzaar Louis Groenewoud, bestuurder van de gepantserde driekwarttonner, liet zich uit zijn cabine glijden en liep, springend van dekking naar dekking, langs de colonne vrachtwagens om een militair arts te zoeken, waarvan hij gehoord had dat er één bij de infanteriecompagnie moest zijn. Op zijn roepen om een dokter maakte deze zich bekend. Hij lag tussen de infanterie in dekking in de sloot, maar was aanstonds bereid met Groenewoud mee te gaan. Onderweg stond de dokter nog even stil om op de infanterie te schelden omdat zij niet terugschoten en niet aanvielen. Maar vooraan bij de gepantserde driekwarttonner aangekomen, kon de dokter slechts de dood van Jan Broekmaat vaststellen, die een longschot had gekregen.Nu riep de vaandrig, die nog steeds in zijn eentje op de brug lag te vuren dat zijn munitie begon op te raken. Daarop is Groenewoud opnieuw naar de infanterie in de sloot gegaan waar hij van een brenschutter, die boven op zijn bren lag(!), een aantal gevulde magazijnen toegereikt kreeg, welke hij naar de vaandrig bracht.Na ongeveer drie kwartier kwam het vijandelijk vuur tot zwijgen, mede dankzij het flankerend vuur van de tweede gepantserde driekwarttonner op de hoogte. De vijand had geen stormaanval gewaagd. Nu kon de versperring worden opgeruimd en de opmars hervat. Verscheidene drietonners moesten op sleeptouw worden genomen omdat de radiator was lekgeschoten. Het lichaam van Jan Broekmaat werd nog dezelfde middag naar het veldhospitaal in Solo gebracht.Behalve verbittering om de dood van Jan Broekmaat, heerste er grote verontwaardiging bij de huzaren om het laffe gedrag van de infanteriecompagnie. Een door mij geschreven verslag over het voorgevallene schijnt via Commandant V-brigade zelfs onder de ogen van de Legercommandant te zijn gekomen. Naar ik later vernam is de infanterie- compagnie hierom uit de lijn gehaald om een aanvullende training te krijgen. Maar ik hoopte dat vooral tegen de compagniescommandant en zijn luitenants maatregelen werden genomen. Want het oude gezegde is nog steeds waar: ‘er zijn geen slechte soldaten, alleen slechte officieren’. Ook hoopte ik dat de vaandrig een dapperheidonderscheiding zou krijgen, in ieder geval is onze huzaar Groenewoud wegens zijn moedig optreden gedecoreerd met de Koninklijke onderscheiding van het Bronzen Kruis. Sluiten