Anna Sophia Broersma-Busch

Anna Sophia Broersma-Busch werd geboren op 11 november 1872 in Elst (Gelderland, Nederland). Haar vader had een meubelfabriek. Ze leerde rond 1892 mijn overgrootvader Johan Georg Broersma (geboren 5 juni 1870 in Tietjerk, Friesland) kennen. Van haar hand is een briefje van 25 maart 1893 bewaard gebleven waarin zij antwoordt op een verzoek van hem tot kennismaking. De kennismaking verliep zo voorspoedig dat zij besloten om te huwen, wat gebeurde op 23 juli 1896 in Valburg (Gelderland). Zij verhuisde naar Leeuwarden waar haar kersverse man al weer een paar jaar woonde en als onderwijzer aan de Gemeente School 10 werkte. Anna Sophia ging een zaak in Galanterieën drijven aan de Nieuweburen in Leeuwarden. Bijzonder omdat mijn vader jaaaren later, na de oorlog, op Voorstreek 82 een Rijwielhandel opende. Dit pand keek uit op de Nieuweburen. Ruim een jaar na het huwelijk werd het eerste kind geboren en in de jaren daarna tot volgden er nog eens vijf kinderen: Elisabeth (Bet) 9-9-1897, Berendina Johanna Theresia (Dina) 27-8-1898, Jan 6-7-1900, Willem Frederik (Wim) 27-6-1905, Johan Daniël 3-5-1908 (mijn opa), Anna Sophia 17-1-1911.

Elf maanden na de geboorte van het jongste kind Anna-Sophia vertrekt het hele gezin op 16 december 1911 met de SS Tambora vanuit Rotterdam naar Nederlands-Indië. Johan Georg heeft met ingang van 2 februari 1912 een betrekking gekregen als onderwijzer 3e klasse op de 3e school in Magelang (Midden Java). Helaas overlijdt het jongste kind Anna-Sophia, een baby nog, datzelfde jaar op 29 november aan de gevolgen van difterie. Johan Georg zal in de jaren die volgen op verschillende scholen in Nederlands-Indië werken, steeds een stapje hoger qua nivo tot hij uiteindelijk tot zijn pensioen als hoofdonderwijzer werkzaam is. Tussendoor gingen ze regelmatig met verlof naar Nederland.

Na zijn pensioen in 1931 wonen ze in Bandoeng en later in de bergen in Pengalengan kotta waar Johan Georg een schooltje opricht voor de lokale Indonesische bevolking. Ze wonen boven het schooltje en toko de Vijzel, die naast het schooltje gevestigd is en door zoon Wim wordt gedreven.

Johan Georg en zijn vrouw Anna Sophia verhuizen in 1939 naar een huis dat ze buiten Pengalengan hebben laten bouwen. Het huis noemen ze Slavante naar de gelijknamige lerarenopleiding in Maastricht, waar Johan Georg zijn opleiding tot schoolleraar heeft gedaan, en dat uitkijkt op de vulkaan Goenoeng Tiloe. Ze houden koeien, kippen en verbouwen groente voor eigen gebruik. Anna Sophia is een hardwerkende vrouw die de touwtjes op de boerderij strak in handen heeft. Mijn moeder vertelde me dat ze altijd een schort droeg waaronder ze de beurs met geld droeg. Als er iets betaald moest worden kwam de beurs even tevoorschijn. Mijn moeder, de oudste dochter van de jongste zoon, Johan Broersma, is vaak op Slavante geweest, tijdens vakanties en vanaf de periode dat de Japanners Indië hadden bezet tot aan het moment dat ze samen met haar grootouders en tante Dien het kamp in moesten.

Ze zullen niet lang kunnen genieten van het boerderijleven! In mei 1940 breekt de oorlog in Europa uit en op 8 december 1940 wordt ook Indië bij de oorlog betrokken als Pearl Harbour wordt aangevallen: de 2e Wereld Oorlog is een feit. De Japanners vallen Nederlands Indië al vrij snel aan: 27 februari 1942 vindt de slag in de Javazee plaats waarna ze op 1 maart Java binnenvallen. Bandoeng volgt snel evenals Batavia en Soerabaia. Op 8 maart 1942 capituleert Nederlands Indië. Toch duurt het nog bijna een jaar tot Johan Georg en Anna Sophia samen met hun inwonende dochter Dina en kleindochter Joni (mijn moeder) geïnterneerd worden. Het is een heftig gebeuren: ze worden opgehaald door de Japanners en mogen alleen elk een koffer met spulletjes meenemen. De deur dichttrekken en nooit meer teruggezien! Uiteraard wordt Slavante in de loop van de oorlog geplunderd…

De vier Broersma’s worden op 22 februari 1943 geïnterneerd in het Ramakamp in Bandoeng: Johan Georg is 71 jaar, Anna Sophia 69, Dina 45 en Joni 7 jaar oud. In dit kamp zijn de oude en zieken mannen uit de omgeving met hun gezinnen geïnterneerd, totaal zo’n 900. Het gezin krijgt een huisje toegewezen aan de Wibisanaweg nr. 30. Om het kamp staat een afscheiding (gedek) en iedereen moet in het kamp blijven. Ze hebben haast geen water en natuurlijk ook niet al die dingen die ze op de boerderij hadden. Joni mag in de begintijd als kind nog wel eens een boodschap buiten het kamp doen. Op 25 augustus van datzelfde jaar verhuist iedereen uit het Ramakamp naar het Bloemenkamp wat in feite een vrijgemaakt gedeelte van het Tjihapit kamp is. Joni is er dan overigens niet bij omdat ze door haar Indonesische moeder uit het kamp is gehaald (zeer tegen de zin van haar grootouders). Na 7 maanden in het Bloemenkamp moeten ze weer verhuizen en wel naar Tjihapit I waar ze in de Heemkerckstraat 14 (nu Jalan Jamuju) wonen. Niet lang daarna overlijdt Anna Sophia Broersma-Busch in de polikliniek van het kamp ten gevolge van longontsteking. Ze is dus maar 71 jaar geworden. Wat als een mooi nieuw leven in een nieuw land begon is geëindigd in verschrikkingen en de dood.

Na de oorlog is ze herbegraven op het ereveld Pandu in Bandoeng.