Ruim 70 jaar geleden werd het Nederlandse koopvaardijschip Tjisalak, varend in de Indische Oceaan, door een Japanse onderzeeër getorpedeerd en tot zinken gebracht. De 76 bemanningsleden en 27 passagiers, die zich met reddingsvlotten in veiligheid probeerden te brengen, werden afgeslacht. Slechts vijf opvarenden wisten te ontkomen. Het bleek geen incident; in totaal twaalf door Japanners beschoten schepen trof dit lot. Zondagochtend 23 maart 1944 voer het vracht/passagiersschip Tjisalak van de Java-China-Japan Lijn met 106 opvarenden zeshonderd mijl zuidelijk van Ceylon. Het was half zes en stuurman De Jong ging kapitein C. Hen porren. De Tjisalak was aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in dienst gesteld en dus betrekkelijk langzaam. Ze mocht dan verouderd zijn, ze was tot dan toe ook een gelukkig schip. Twee jaar eerder kon ze nog voor de capitulatie van Indië uit Soerabaja vertrekken en sedertdien had ze alle wereldzeeën bevaren zonder schade. Nu voer ze in de Indische Oceaan. De bemanning bestond uit veertien Nederlanders, elf Britten en 51 Chinezen. Er waren 27 passagiers aan boord: een Amerikaanse vrouw op weg naar haar Britse echtgenoot in Calcutta, een Britse luitenant, drie Australische soldaten en 22 Laskaren. Toen kapitein hen op de brug kwam, ging stuurman Frits de Jong naar de kaartenkamer om een sterbestek te nemen. Plotseling hoorde hij Hen tegen de roerganger schreeuwen: “Hard bakboord, hard bakboord”. De Jong holde naar de bovenbrug en zag nog net een torpedo naderen. Vrijwel meteen daarop volgde de ontploffing. De Tjisalak maakte meteen zware slagzij over bakboord. Hen zag dat zijn schip verloren was en gaf bevel de vier sloepen te strijken en de reddingsvlotten overboord te zetten. Alle opvarenden gingen van boord, behalve de geschutsbemanning. Die bleef bij het 10,2 cm kanon en de mitrailleurs waarmee de koopvaarder was uitgerust. De Japanse onderzeer die de torpedo had afgevuurd, de I 8, kwam echter niet boven water, maar speurde met zijn periscopen naar de zinkende Tjisalak. Zodra de kanonniers de periscopen zagen, begonnen ze te vuren. Maar de koopvaarder maakte zware slagzij en draaide af. Daardoor konden ze geen treffers boeken. Ze bleven schieten tot het water hun tot de knieën reikte. Toen sprongen ze overboord en klommen in de laatste sloep. Daarop kwam de I 8 boven water. Iedereen moest overstappen op de onderzeeboot, ook de inzittenden van de andere drie sloepen. Ze werden door lachende Japanse officieren gefilmd, terwijl andere Japanners hen horloges en papieren afnamen, en van de meesten ook hun zwemvest. Daarna gooiden ze de slopen los. Kapitein hen en degenen die bij hem in de sloep zaten moesten op het achterdek van de onderzeeboot gaan zitten, de anderen op het voordek. Allen dienden hun hoofd gebogen te houden. Omkijken was verboden. You look back, you shot, kregen ze te horen. Stuurman Dekker, die dichtbij de toren zat, hoorde kapitein Hen op heftige toon roepen: No, no, I don’t know anything; blijkbaar wilde men van hem gegevens te weten komen over de reis van de Tjisalak. Even later vielen er schoten waarna het stil werd. De mannen op het voordek durfden niet om te kijken. Toen moest de vijfde machinist B.M. Berger opstaan. Hij werd doodgeschoten en sloeg overboord. Daarna was de Jong aan de beurt. Men vergat zijn zwemvest af te nemen en bracht hem naar het achterschip, waar een Japanner klaarstond met een revolver. De stuurman moest doorlopen naar de uiterste punt van de onderzeeboot en daar aangekomen hoorde hij een knal, voelde een geweldige klap op zijn achterhoofd en sloeg overboord. Hoe hij de schroeven miste, weet De Jong niet, want hij was bewusteloos. Maar hij bleef drijven op zijn zwemvest. Toen de Jong weer bijkwam ontdekte hij een grote wond op zijn achterhoofd, maar geen gat in zijn schedel. Zich oriënterend op de zon zwom hij in de richting van de wrakstukken van de Tjisalak. Eindelijk na uren zwemmen bereikte hij drie grote 16 vlotten. Met een laatste krachtsinspanning wist hij op een ervan te kruipen. Plotseling hoorde hij geschreeuw. Het was de Britse marconist James Blears, die eveneens de vlotten had weten te bereiken. Blears was eerder met de stuurmansleerling H. Bronger naar de voorplecht van de onderzeeër gebracht. Daar bonden de Japanners de twee, net als de meeste anderen met de armen op hun rug aan elkaar. De enkeling die zich verzette, werd met sabelhouwen afgemaakt. Blears en Bronger moesten naar het achterschip. “Toen wij om de toren liepen,”vertelde Blears later, “kwam een stel Japanners, gewapend met zwarden hamers, schreeuwend en gillend op ons af. Het lukte mij om de dichtstbijzijnde een trap te geven en daarna doken wij van de onderzeeboot in zee voordat de anderen ons konden raken.” Blears was worstelaar en had zijn sppieren laten opzwellen voordat ze hem bonden. Zodoende kon hij zichzelf en Bronger snel losmaken. Zoveel mogelijk onder water zwemmend, omdat de Japanners hen met mitrailleurs beschoten, ontkwamen zee. Maar Bronger werd geraakt en haalde het niet.Twee jaar eerder werd zijn vader Cornelis Bronger, geb. 11-11-1880 vanwege verzetsactiviteiten voor de Ordedienst door de SD opgepakt. Na gevangenschap in het Oranjehotel, P.D.Amersfoort, K.L. Buchenwald is hij op 21-8-1942 overleden in K.L. Dachau. Sluiten