Tachtig jaar geleden op 28 augustus 1939 kondigt de regering de algemene mobilisatie af. Hitler Duitsland zorgt voor een gespannen situatie. Drie dagen later valt Duitsland Polen binnen. Nederland vreest ook een inval. Binnen enkele dagen zitten 280.000 soldaten op hun post.

Daaronder ook korporaal Jan Snippe (34) uit Voorschoten, getrouwd met Henderika Wind (1906) en vader van vijf jonge kinderen. Jan zou niet meer levend terugkeren. Hij kwam op zijn militaire commandopost door gasverstikking (koolmonoxide?) in een badinrichting op 17 december 1939 om het leven. Het overlijden kwam als een mokerslag binnen bij zijn achtergebleven vrouw Henderika, de 5 kinderen en de eveneens in Voorschoten wonende ouders van Jan Snippe: Anne Snippe (1882-1978) en Wabke Moes (1880-1963).

Jan werd met groots militaire eer op 21 december 1939 begraven op het kerkhof van de dorpskerk. Trompetters en signaalhoorns bliezen daarbij treurmuziek. De kist was gedekt in rouw met de nationale driekleur en werd gedragen op de schouders van enkele korporaals.

Het Vaderland bericht 22 december 1939 hierover: “Nadat de eerbewijzen waren gebracht en een vuursalvo boven de geopende groeve was gelost, schaarde de weduwe met de kinderen en familie zich om de groeve en trad overste Laubman [commandant 2e depot B.A.] naar voren om namens den minister van Defensie mee te delen dat de commandant van den overledene had gezegd, dat hij een zeer goed militair en een beste kameraad was geweest.”

Staand, tweede van rechts naar links Jan Snippe in witte werkkleding bij de badinrichting met rechts de stookketel die waarschijnlijk de oorzaak was van de gasverstikking. Foto familie Snippe

Naast familie, vrienden en kennissen van Jan waren ook aanwezig: kapitein Ter Molen, eerste luitenant H. Pröpper, kapitein ten Wessel, eerste luitenant-adjudant Van Schaik, burgemeester M.F. Berkhout en de gereformeerde predikant J.C. Houtzagers. Dat zegt voldoende over de impact van zijn overlijden op de gemeenschap.

Bij zijn begrafenis werd Jan Snippe volop geëerd. De regering benadrukte nog in 1939 dat zij die waren omgekomen bij de uitvoering van hun taak tijdens de mobilisatie als oorlogsslachtoffer beschouwd moesten worden.

Het pakte anders uit. Jan werd na de Tweede Wereldoorlog nooit erkend als oorlogsslachtoffer, en met hem velen anderen. Zo ook de manschappen op de mijnenveger Willem van Ewijck die op 7 september 1939 op een zeemijn liep, brak, zonk en waarbij 30 opvarenden verdronken.

De regels werden na de oorlog aangepast. Wie tussen 1 september 1939 en 10 mei 1940 als militair in krijgsdienst omkwam, werd niet erkend als Tweede Wereldoorlogsslachtoffer. Dat is voorbehouden aan Nederlanders die ná 9 mei 1940 door oorlogsgeweld omkwamen, en alleen als ze als militair of gemilitariseerde aan geallieerde kant sneuvelden, of ten gevolge van verzetsactiviteiten omkwamen of vermoord werden omdat ze tot een vervolgde groep behoorden.

Oorlogsslachtoffer Jan Snippe is vergeten. Zijn naam staat niet op het Voorschotens oorlogsmonument. Zijn graf is tot grote teleurstelling van zijn nabestaanden geruimd. Er was geen geld om het graf aan te houden. Henderika Wind, die voor de tweede keer weduwe was geworden, had kinderen en twee graven te onderhouden van haar karig inkomen. Het graf van Jan had aan de Oorlogsgravenstichting overgedragen moeten worden en evenals andere oorlogsslachtoffers verzorgd moeten worden door de staat of de gemeente. Dan had veel leed voorkomen kunnen worden, temeer daar Jan Snippe door de Nederlandse bond voor oorlogsslachtoffers wel is erkend, in tegenstelling tot de naoorlogse overheid en het comité 4 en 5 mei. Het comité 4 en 5 mei en de overheid zegt wel dat de slachtoffers voor de inval van nazi-Duitsland herdacht moeten worden maar wil ze niet erkennen.

Er is geen blijvende herinnering aan Jan Snippe. Het is toch niet te veel gevraagd om ook de slachtoffers tijdens de mobilisatie te erkennen, of op zijn minst te herdenken? Laat de gemeente Voorschoten hiermee een begin maken om het leed van de familie Snippe daarmee te verzachten.

Het “Nationaal Comité 4 en 5 mei” zou wat mij betreft zich sterk moeten maken om de inmiddels 432 getraceerde oorlogsslachtoffers (bron Bart FM Droog) uit de mobilisatieperiode alsnog te erkennen en eer te bewijzen. Eerder zijn oorlogsmonumenten in Nederland verbreed tot algemene gedenkplaatsen. Dat was een goede, mooie en rechtvaardige stap. Nu nog de vergeten slachtoffers tussen 1 september 1939 - 10 mei 1940! Ze horen er bij. Ook mobilisatieslachtoffers zijn oorlogsslachtoffers!

Aan de gemeenteraad van Voorschoten en het comité Voorschotense Oorlogsslachtoffers 1940-1950 – indien nog actief - de vraag om Jan Snippe te erkennen en zijn naam alsnog te laten beitelen in het stenen monument gelegen tussen Burgemeester Berkhoutpark en het gemeentehuis. Er is nog plaats! Mocht erkennen nog steeds bezwaar opleveren dan rest nog wel herdenken.

Van links naar rechts de achterblijvers Henderika Snippe-Wind, Anne Snippe en Wabke Snippe-Moes. Foto familie Snippe

Weduwe Henderika Wind is na de dood van Jan getrouwd met haar zwager Wolter Snippe (1903-1951). Wolter werd de nieuwe vader van de kinderen van zijn broer. Het nieuwe paar kreeg samen ook kinderen. Het geluk was van korte duur want Wolter stierf in 1951 aan een hersenvliesontsteking. Janny van den Berg-Snippe, dochter van Henderika en Wolter, leerde ik kennen tijdens een groepsreis in de Harz diep in Duitsland. Haar verhaal over Jan Snippe greep mij aan en wil ik graag met iedereen met een groot hart delen.

Bronnen

Janny van den Berg-Snippe (1946), Voorschoten

Teraardebestelling J. Snippe, Het Vaderland, ‘s-Gravenhage 22 december 1939

Droog, Bart MF, Oorlogsslachtoffers Landmacht en Luchtmacht 1 september 1939 – 9 mei 1940, 78 doden waaronder J. Snippe, pag 34, Eenrum 2018

Droog, Bart MF, De 432 vergeten Nederlandse oorlogsslachtoffers “Gevallen voor het vaderland” – niet erkend als oorlogsslachtoffer 1 september 1939 – 9 mei 1940: http://www.droog-mag.nl/1939-1940/

ThePostOnline (TPO), Onderzoek: 431 Nederlandse oorlogsslachtoffers van WOII niet erkend. Kabinet wil niet reageren op vragen TPO. Door: Bart FM Droog , 14:48, 17 oktober 2018: https://tpo.nl/2018/10/17/onderzoek-431-nederlandse-oorlogsslachtoffers-van-woii-niet-erkend/