Franciscus Duwaer

Frans Duwaer was directeur van een bloeiend drukkersbedrijf in Amsterdam. Een zakenman met een open oog voor de schoonheid van zijn vak, steeds zoekende naar nieuwe vormen, nieuwe middelen, nieuwe ontwerpen. Een meesterdrukker van de oude stempel. Doch bovenal een Nederlander met het hart op de rechte plaats. Een Nederlander, die niet werkeloos wilde toekijken, toen de jacht op de joden begon. Een Nederlander, die met enkele vrienden een organisatie opbouwde, die duizenden van de dood heeft gered.

Hij kón helpen. Daar was zijn drukkerij, zetmateriaal, papier, inkt. Daar was zijn vriend Gerrit Jan van der Veen, handig met de tekenpen, daar waren zijn vrienden, die hem bij het moeilijke werk ter zijde wilden staan. Moeilijk werk. En gevaarlijk werk. Maar aan dat laatste dachten zij niet in de eerste plaats. Het ging er om een goed product af te leveren, dat het niet van echt was te onderscheiden. Het ging er ook om, dit alles in het diepste geheim te doen én om niettemin gelijke tred te houden met de steeds groter wordende vraag naar falsificaties.

Twee jaar lang heeft Frans zijn zondagen aan dat drukken gegeven, want het moest gebeuren als er niemand in de drukkerij was. Er mocht ook geen spoor achterblijven van het clandestiene werk. Aan het einde van de werkdag moest alles weer precies op zijn plaats gelegd worden als voorheen. In de jaren zijn zestig- tot zeventigduizend persoonsbewijzen gedrukt— om nog maar niet te spreken van de duizenden andere falsificaties: ‘Ausweise’, zegeltjes en Ariërverklaringen. Ze werden verspreid over heel het land. De S.D. had wel iets door. In een rapport gaven ze openlijk toe dat de vervalsingen zo goed zijn, dat alleen deskundigen na een nauwkeurig onderzoek de afwijkingen kunnen vaststellen.

Omstreeks Pasen 1944 ging het mis. Frans’ vriend en medevervalser Gerrit Jan van der Veen werd opgepakt nadat hij een overval pleegde op het Huis van Bewaring. Ondanks de waarschuwingen uit zijn omgeving bleef Frans in Amsterdam. Hij wil de zaak niet in de steek laten. Begin juni werd hij aangehouden bij een simpele persoonsbewijscontrole.

Binnen zestig uur na zijn aanhouding was zijn vonnis al bekend. Zijn laatste brief schreef hij zittend bij de baar van Gerrit van der Veen, die half verlamd is. Enkele uren later werd hij in de duinen bij Overveen gefusilleerd. „Gerrit, Als we de kogel krijgen, dan hoop ik samen met jou te zijn", had hij vaak gezegd. Die wens is in vervulling gegaan. Hun stoffelijke resten zijn thans bijgezet op de Erebegraafplaats te Bloemendaal, dicht bij de plek, waar zij vier jaar geleden het laatste zonlicht zagen.