In de jaren dertig werd door het regime van Hitler aan meer dan 6.000 – merendeels niet kapitaalkrachtige – joden toegestaan zich in Nederland te vestigen. De bedoeling: verspreiding van het antisemitisme, want wie zat op zoveel ‘arme sloebers’ te wachten? Met behulp van de Nederlandse overheid en met name joods-filantropische instellingen uit Amerika zorgde het Joodsche Vluchtelingen Comité zo goed en zo kwaad voor hun onderhoud. Tijdens de oorlog zorgde het op initiatief van de kerkgenootschappen opgerichte Comité van Steun voor dit vluchtelingenwerk. Ondanks veel tegenwerking van de Duitsers heeft dit comité tot eind 1942 gefunctioneerd en zes miljoen gulden bijeengebracht en verdeeld.Aan de Steenwijkerstraatweg woonden Albert en Henriëtte Frank met hun dochter Irma. Het echtpaar had ook nog twee zonen: Sally Heinz en Walter. Heinz, zoals hij genoemd werd, woonde en werkte in Wageningen waar hij in opleiding was met het doel om zich in Palestina te vestigen (hij was een zogenaamde Palestinapionier). Walter was ondergedoken en zou als enige van de familie Frank de oorlog overleven. Mevrouw Frank correspondeerde met haar zoon om elkaar op de hoogte te houden van wat er zoal gebeurde. Zo schreef ze ook een brief die ze op 18 augustus op de brievenbus deed. Natuurlijk vertelde ze daarin over haar man die in Orvelte tewerkgesteld was. Die brief kwam op 20 augustus bij de familie Wichards, waar Heinz woonde, aan. Zij haastten zich om terug te schrijven:Geachte Mevrouw en Irma,Vanmorgen kwam Uw brief aan Heinz, maar tot onze spijt is Heinz hier niet meer. Gistermorgen half 10 kreeg hij de oproep om ’s avonds 8 uur in Utrecht te zijn. Vandaar zou men dan gezamenlijk naar Westerbork gaan. Hij hield zich héél goed ook bij het afscheid, beter als één van ons allen. Kleeding en levensmiddelen heeft hij genoeg meegenomen. Wij zullen hem nu nog een pakje sturen aan H. Seligmann en één aan E. Otten. Wij hebben met Heinz afgesproken dat als U iets nodig heeft en ons even schrijft, wij het U zullen sturen. Ook wanneer wij iets van Heinz horen of U hoort iets wij elkaar zullen schrijven. Heinz zou U in de tram schrijven en zal dat wel gedaan hebben. Sterkte toegewenst en vriendelijke groeten Van fam. G. WichardsHeinz had inderdaad op 19 augustus een kaartje naar zijn ouders gestuurd. In het Duits, de taal die zij het best beheersten:Liebe Mutter vater & Irma Leider ist es so weit. Ich bin unterwegs nach Westerbork. Heute morgen um 10 Uhr bekam ich den Aufruf. Um 8 Uhr heute Abend muss ich in Utrecht sein. Ich habe alles gut fertig bekommen. Schreib nun an Onkel Hermann.Uit dit briefkaartje blijkt dat Heinz nog niet op de hoogte was van het feit dat zijn vader niet meer thuis was! Heinz werd een ‘verloren’ zoon, want hij kwam niet in Westerbork aan. Zijn moeder maakte zich zorgen en wendde zich tot de Meppeler politie. Die wist er ook niets van, maar verleende wel haar medewerking. Eerst belde de Meppeler politie de administratie van het kamp. Daar vertelde men haar dat er geen S.H. Frank van 22 jaar was aangekomen. Vervolgens besloot men contact op te nemen met de politie in Utrecht, de stad waar Heinz het laatst was gesignaleerd. Hoofdinspecteur Breedveld schreef op 31 augustus zijn Utrechtse collega dat Heinz niet in Westerbork was aangekomen en dat zijn familie zich zorgen maakte. Kon hij wat meer duidelijkheid verschaffen? Dat kon hij en op 4 september kreeg Breedveld antwoord:In antwoord op Uw nevenvermeld schrijven en onder terugzending der bijlagen, heb ik de eer U edelachtbare te berichten, dat SALLY HEINZ FRANK, geboren te Dermoselfalz 17 maart 1920 zich aanvankelijk te laat heeft gemeld om met een transport joden naar Westerbork te worden overgebracht. Na alhier eenige dagen te hebben vertoefd, is hij op 27 Augustus j.l. op eigen gelegenheid naar Westerbork vetrokken om zich aldaar te melden. Ik adviseer U opnieuw tot den commandant van genoemd kamp te wenden of Frank daar thans wel is aangekomen.De volgende stap was natuurlijk de administratie van het kamp opnieuw bellen. Nu kon men de Meppeler politie mededelen dat Heinz op 29 augustus in Westerbork was aangekomen. Men gaf zelfs, met de bekende Duitse gründlichkeit, het registratienummer van de jonge man: K 5509 225. Agent Rondhuis kreeg de ondankbare taak dit bericht aan mevrouw Frank mede te delen. Wat was er intussen met Sally Heinz gebeurd? Waarschijnlijk heeft hij, nadat hij zijn oproep had ontvangen, het huis van de familie Wichards in Rhenen verlaten om naar een onderduikadres in Opheusen in de Betuwe te gaan. Omdat hij wist dat zijn ouders en zuster geen onderduikadres konden vinden, zette hij deze stap met tegenzin. Hij wist immers niet of er represaillemaatregelen tegen hen zouden worden genomen. Daarom verbleef hij slechts kort in Opheusen en meldde zich ongeveer een week later bij de politie te Utrecht. Het verdere vervolg van zijn reis naar Westerbork verliep zoals hierboven werd geschetst. Omdat Sally verstand had van landbouw, kwam hij in Westerbork terecht op de landbouwafdeling. De familie Wichards kreeg regelmatig bericht van hem en stuurde, via een adres in Rhenen, pakjes naar hem. Sally bleef tot eind 1943 in Kamp Westerbork en werd toen naar Auschwitz gedeporteerd. Hij overleed daar op Eerste Kerstdag van dat jaar.De familie Frank kreeg niet alleen levensmiddelen van de familie Wichards. Ook rijwielhandelaar Bisschop uit Nijeveen ontfermde zich over de familie. Regelmatig ging hij op zijn fiets naar Westerbork om daar een pakje af te leveren. Een dochter van de heer Bisschop kan zich nog herinneren -ze was toen een jaar of zeven - dat haar vader geregeld levensmiddelen naar de heer Frank sr. bracht. Dat werd dan op een afgesproken plek neergelegd of begraven en later door de familie Frank opgehaald. Ook schreef men brieven aan de familie Frank. Toen die niet meer aankwamen schreef de familie Wichards op 27 april 1943 een brief aan der familie Bisschop met het adres van Heinz Frank in kamp Westerbork waar hij op dat moment verbleef. In de brief staat dat ze verder geen contact meer met Heinz Frank durven te hebben. De meest aangrijpende zin uit deze brief: ‘We hoorden zondag dat verleden week weer velen uit het kamp doorgestuurd waren naar Polen en dat het nu gevaarlijk word om te schrijven.’ Sluiten