Krijgsgevangene na bezetting van Ned. Indië door Japan1. Als krijgsgevangene op transport naar Sumatra. Omstreeks eind Augustus 1944 werd Sgt. gew.maker Art. KNIL. Amoes Eliazer Everhardus HAHIJARIJ met andere militaire krijgsgevangenen overbracht naar Batavia, het huidige Jakarta. In Batavia werd hij als krijgsgevange ondergebracht in de voormalige kazerne van het Garnizoens- Bataljon - het vroegere Xde Bataljon Inf. van het KNIL, dat tijdens de oorlog door de Japanners was ingericht als doorgangskamp, om de krijgsgevangenen van daaruit naar elders te transporteren, bijv. naar Singapore, Japan, Sumatra, Formosa/Taiwan, etc. Op 14 sep 1944 werd hij samen met ca. 1600 andere krijgsgevangenen (Nederlandse, Menadonese, Ambonese KNIL miln. en waaronder ook miln. van de stadswacht uit Batavia), om ca. 24.00 uur gewekt met de opdracht zo snel mogelijk met al hun “hebben en houden” in het donker buiten aan te treden. Om 02.00 uur ’s nachts was de afmars en marcheerden zij langs de bekende markt - Pasar Senen - naar het station van Batavia; daar aangekomen moesten zij instappen in goederenwagons van de reeds klaarstaande treinen met bestemming…….de havenstad Tandjong Priok. Daar bleek het Japanse troepentranportschip ss “Junyo Maru” aan de kade gemeerd te liggen waarmee men – toen nog voor de krijgsgevangenen met onbekende bestemming – zou worden vervoerd. Wat later sloot zich nog een groep van 700 krijgsgevangenen bij hen aan, afkomstig uit het interneringskamp Kamp Makassar.In Priok moest men uren op de kade wachten alvorens tenslotte tegen de avond te worden ingescheept - overigens gedurende al die tijd - zonder eten of drinken te hebben gekregen. Gelukkig bleek op de kade bij een gebouw van de KPM. een waterkraantje te zijn, waar de krijgsgevangenen gretig gebruik van hebben kunnen maken. In de middag kwamen onverwachts 4200 Javaanse Romusha’s (dwangarbeiders) op de kade aan, die letterlijk als makke schapen in de onderste ruimen van het schip werden gejaagd.Tegen de avond mochten de krijgsgevangenen eindelijk aan boord. Tijdens deze inscheping werden de krijgsgevangenen “als sardientjes in blik” in de ruimen geduwd; deze verbouwde ruimen beschikten o.a. slechts over enkele luchtsluizen en een enkel toilet; het stonk er dan ook vreselijk in deze gloeiend hete ruimen, waarbij men vrijwel zittend moest slapen; het weinige drinkwater was van onbetrouwbare kwaliteit, waardoor vele krijgsgevangenen tijdens de zeereis al spoedig dysenterie zouden krijgen. De reis bleek later dan ook voor de krijgsgevangenen een ware hel a/b van deze schepen te zijn; die kregen dan ook de bijnaam “HELL- SHIPS”. Intussen was het bij de krijgsgevangenen, via geruchten bekend geworden, dat de eindbestemming van de reis vermoedelijk Padang op Sumatra zou zijn; van daaruit zouden de krijgsgevangenen dan vervolgens naar Pakanbaroe worden overgebracht om hen gedwongen te laten werken bij de aanleg van een nieuwe spoorbaan van Pakanbaroe naar Moeara .2.Gebeurtenissen tijdens de zeereis van de havenstad Tandjong Priok naar Padang, West Sumatra. In de late middag van 15 sep. 1944 lichtte het ss “Junyo Maru” het anker en verliet de haven van Priok om vervolgens samen met 2 Japanse Korvetten in konvooi in N.W. richting te koersen,. In de nacht van 17 sep. was het heel slecht weer, maar de dag daarop op ma. 18 sep. 1944 was het in de ochtend al heel heet en stierven enige krijgsgevangenen aan de gevolgen van dysenterie; ze werden door de Japanners, zonder pardon, meteen over boord gegooid. Als het kleine konvooi op 18 sep. ter hoogte was gekomen van de kustplaats Moko Moko bij Benkoelen, werd de “Junyo Maru” omstreeks 16.00 uur ‘s middags aangevallen door de Britse onderzeeboot HMS “Tradewind” (onder commando van LtCdr. S.L.C. Maydon) en met 4 torpedo’s - binnen 20 minuten - tot zinken gebracht. noot: De “Junyo Maru” voerde geen Rode Kruis-tekens noch de voorgeschreven letters POW. De eerste torpedo trof de “Junyo Maru” midscheeps; na een zware explosie begon het schip hevig te trillen, waarbij delen van het schip overal heen werden geslingerd; enkel minuten later werd het schip door een tweede torpedo getroffen, waarna de “Junyo Maru” na ca 20 minuten onder de golven van de Indische Oceaan verdween. Gedurende dit vreselijke drama verloren ca. 2000 kgvn hun leven; t.w. 1382 KNIL miln.,(waaronder Nederlanders, Surinamers, Ambonesen , Menadonesen en enkele mensen vd Ned. Koopvaardij), Amerikanen, Australiërs en Britse militairen; de meesten van deze laatste groep waren R.A.F. militairen. Voorts verloren 4000 Indonesische/Javaanse dwangarbeiders daarbij hun leven. Slechts 880 Kgvn werden o.a. door een Japans Korvet gered. Sgt. gew.maker Art. KNIL. Amoes Eliazer Everhardus HAHIJARIJ overleefde helaas dit drama niet en verdronk in de donkerblauwe wateren van de Indische Oceaan; Amoes Eliazer Everhardus HAHIJARIJ kreeg daar zijn “ZEEMANSGRAF”.Overige bijzonderheden. - De bemanning van het Japanse korvet hadden tijdens hun reddingsactie niet geschroomd om lichamelijk zwakke en zieke krijgsgevangenen, die zij hadden gered, weer in zee te gooien. - De lichamen van de verdronken slachtoffers, die op de kusten van Sumatra waren aangespoeld, werden begraven op de begraafplaats Olo te Padang; na de oorlog werden deze slachtoffers herbegraven op het Ereveld Olo te Padang. - Er bevindt zich in een kapel in Loenen een plaquette ter herdenking aan de zeeslachtoffers in het Verre Oosten, alsmede een herdenkingsmonument op het Landgoed “Bronbeek” te Arnhem.juni 2018 bron: Jacq. Z. Brijl Sluiten