Bernard Hartemink

Op zondag 7 januari 1945 begon in Zuidoost-Drenthe een klopjacht door de Landwacht van zogenoemde terroristen. De initiatiefnemer was burgemeester H.M.Verbeek, een fanatieke NSB-er, die in zijn vrije tijd met de Landwacht meeging om te helpen met arrestaties. De organisatie van de klopjacht was in handen van landwachter Smit, 32 jaar oud.

De ‘Nederlandsche Landwacht’ werd op 11 maart 1943 opgericht door het hoofd van de NSB, Mussert, als hulppolitiekorps op verzoek van de 'Höhere SS- und Polizeiführer Hanns Albin Rauter. De landwacht bestond uit eigen leden van de NSB ter bescherming van de, sinds begin 1943 toenemende, aanslagen op NSB'ers. Rauter beschouwde het korps ook als zijn eigen politiemacht, waarvan hij meer loyaliteit verwachtte dan van de Nederlandse politie. De Landwacht kreeg politiebevoegdheden, werd bewapend en bestond uit een beroepsdienst van ongeveer tweeduizend man met een hulpdienst van 8800 man die operationeel werd vanaf maart 1944.

Het aanzien van het korps was niet hoog omdat het een wijkplaats werd voor diegenen die ongeschikt waren voor de Waffen-SS. Vanaf eind 1944 maakte de Landwacht zich gehaat door assistentie aan de Duitsers in de strijd tegen het verzet, maar ook door bij controle van burgers hen van voedsel te beroven, met moeite verzamelt op hun barre tochten naar het platteland. Vooral in de noordoostelijke provincies oefende de Landwacht zware terreur uit. Hun bijnaam onder de Nederlandse bevolking was “Jan Hagel” omdat ze vaak gewapend waren met jacht geweren.

Bij de klopjacht die begon op 7 januari 1945 werden 36 personen gevangen genomen, waarvan 9 mannen uiteindelijk gefusilleerd zouden worden bij Woeste Hoeve. Landwachter Smit en zijn mannen begonnen met een inval bij een boer in Schoonebeek. Hierbij werden een aantal onderduikers gearresteerd waaronder Jan Veldwachter die hoofdonderwijzer en pelotonscommandant was van de plaatselijke verzetsgroep Ordedienst (OD). Al snel kwam de ploeg van Smits erachter dat Veldwachter in de Ordedienst een belangrijke positie had en dat hij contact had met o.a. Ir. Willem Mantel die vervolgens met een aantal anderen werd gearresteerd. Door marteling bij de verhoren ontstond er een domino-effect waarmee andere leden uit de verzetsgroep konden worden gearresteerd:

- Wilko Emmens

- Willem Frieling

- Hendrik Hadders

- Albert Jan en Bernard Hartemink

- Hendrik de Lange

- Otto Zomer

Deze verzetsmensen werden bij Woeste Hoeve gefusilleerd. Dat landwachter Smit na de oorlog slechts 20 jaar gevangenisstraf kreeg maakt deze geschiedenis des te treuriger.

Bernard en Albert Jan Hartemink Bernard werd geboren op 23 september 1913 in Dalen. Zijn broer Albert werd geboren op 26 juni 1916 in Dalen. Hij was getrouwd en had twee kinderen. De broers waren landbouwers. Ze waren tijdens de oorlog allebei lid van de Ordedienst (OD) en hielden zich o.a. bezig met wapendroppings en het verbergen van de wapens en munitie. Beiden werden gearresteerd op 11 januari 1945. Ze werden opgesloten in het huis van bewaring in Assen. Op het moment van de executie was Albert 28 jaar oud en Bernard was 31 jaar oud.

Ze zijn begraven op de Algemene begraafplaats in Coevorden.

Sluiten