Dirk van der Jagt

Dirk van der Jagt was twintig jaar oud toen hij op 1 juli 1944 in Westwoud door een Landwachter verraderlijk werd neergeschoten. De Nederlandsche Landwacht was een door de Duitsers opgerichte paramilitaire organisatie. Landwachters waren Nederlanders, die allerlei klusjes opknapten voor het naziregime.

Dirk van der Jagt was op 7 mei 1924 in Grootebroek geboren, had daar zijn hele leven gewoond en was tuindersknecht. Halverwege de oorlog werd hij in het kader van de Arbeitseinsatz in de buurt van Hannover te werk gesteld. Waarschijnlijk rond kerst 1943 mocht hij een poosje met verlof naar huis. Zijn broer Siemen was tegelijk op verlof en die vertikte het om terug te gaan. Dirk tilde daar wat minder zwaar aan, maar ging uiteindelijk ook niet terug. Dus moest hij onderduiken. Dat ging goed tot die noodlottige 1e juli 1944.

Een jongere zus en broer (Tiny en Aad) leven nog, als wij hen begin 2024 spreken. Maar veel kunnen zij zich van Dirk niet herinneren. Logisch. Aad was 3½ jaar toen zijn broer stierf. Tiny was 9 jaar. Omdat het ritme van school niet aansloot bij dat van de tuinderij, waarmee de familie Van der Jagt zijn brood verdiende, werd er maar zelden gezamenlijk gegeten. Aad herinnert zich dat een kameraad van Dirk over hem zei, dat hij niet bang was om een beetje risico te nemen. Tijdens zijn onderduikperiode was hij soms in Grootebroek om de plaatselijke voetbalclub aan te moedigen. Tiny vertelt, dat Dirk haar had geleerd hoe je in het Italiaans tot tien kon tellen. Dat had hij waarschijnlijk in Duitsland geleerd van een vrouw, die hij daar had ontmoet. Toen Tiny veel later in Italië was, bleek ze in het Italiaans inderdaad tot tien te kunnen tellen.

Dat Dirk door een Landwachter is neergeschoten, staat vast. De man is er na de oorlog voor veroordeeld tot een lange gevangenisstraf. Maar over de voorgeschiedenis daarvan bestaan verschillende versies. De versie, die jarenlang als enige heeft gegolden, is verteld door nazaten van de onderduikfamilie, waar Dirk zat. Die is als volgt: Op een dag wilde Dirk wat andere onderduikers opzoeken, maar die vond hij niet. Al wandelend kwam hij wat kinderen tegen met wie hij op een nabijgelegen watertje met een bootje ging vissen. Er bleek een razzia aan de gang te zijn. Toen Dirk een Landwachter zag wist hij genoeg en nam de benen. De Landwachter kwam hem na en schoot hem dood. Zo is het verhaal, dat Tiny uit de mond van een lid van die onderduikfamilie heeft gehoord.

Van het andere verhaal is het eind hetzelfde: de Landwachter schoot hem dood. Maar de Oorlogsgravenstichting omschrijft Dirk van der Jagt op haar website als verzetsstrijder. Op de site staat een verwijzing naar van wat er over Dirk in het Nationaal Archief te vinden is. Dat is onder meer document uit 1954 waarin te lezen staat dat Dirk lid was van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). Die verzetsorganisatie hield zich onder meer bezig met een ordelijke machtsovername na de Duitse capitulatie. Dirks’ onderduikadres zou verraden zijn en de nazi’s waren meedogenloos tegen elke vorm van verzet. Daarbij is het van belang te weten, dat de belangrijkste verzetsstrijder uit de regio, Cor Schipper, op de sterfdag van Dirk is gearresteerd. Hij zou de oorlog niet overleven. Ook van belang is het feit dat vlak bij Westwoud een dropping plek was waar de Geallieerden van alles en nog wat neerlieten en die de Duitsers dus extra in de gaten hielden.

Twee verhalen. Misschien zal nader onderzoek uitwijzen welke van de twee de beste papieren heeft. Wat vast staat is dat Dirk van der Jagt een jongen met lef was en dat hij die lef met de dood heeft moeten bekopen, ongeacht de vraag hoe alles nu precies is verlopen.

Onnodig te zeggen, dat de dood van Dirk bij de familie Van der Jagt als een mokerslag aankwam. In eerste instantie weigerden de Duitse autoriteiten het lichaam van Dirk vrij te geven. Na bemiddeling van de burgemeester lukte dat toch en werd Dirk onder grote belangstelling vanuit de Sint Johannes de Doperkerk op de rooms katholieke begraafplaats van Grootebroek begraven. Een aantal van zijn broers zaten ook ondergedoken en moesten de dienst volgen vanuit de sacristie. Van daaruit had je zicht op het altaar, maar ze konden je niet zien.

Ondanks alle verdriet ging het leven in het gezin Van der Jagt gewoon door. Het was oorlog. De Hongerwinter stond voor de deur en omdat vader tuinder was, was er meestal wel wat te eten. Tiny herinnert zich dat er zelfs nog een Amsterdams jongetje in het gezin werd opgenomen om aan te sterken.

Na de oorlog begon voor Nederland het gevecht om Indonesië en later om Nieuw Guinea. Je zou zeggen, dat ze bij Van der Jagt al een hoge prijs hadden betaald voor het vaderland, maar toch moest er een zoon meedoen aan de Politionele Acties in Indonesië terwijl een andere zoon in Nieuw Guinea vocht. De autoriteiten vonden landsbelang ging boven persoonlijk belang en dat was dat.

Kortom, er gebeurde in een paar jaar tijd zo veel zo veel dat er eigenlijk nooit meer over Dirk werd gepraat. Dat was trouwens bij heel families het geval, die iets soortgelijks hadden moeten meemaken. Het grote naoorlogse zwijgen.

Dirk van der Jagt was een jongen met lef. Of hij nu wel of niet verzetsstrijder was; hij had sowieso het lef om niet meer terug te gaan naar Duitsland en om onder te duiken. Jaren na zijn dood is hij herbegraven in Ereveld Loenen. Terecht, want daar hoort hij als oorlogsslachtoffer te liggen.