Johan de Jong

De briefjes, die hij uit de trein gooide toen hij op transport was van Kamp Amersfoort naar Münster, waar hij een paar maanden later zou omkomen, geven een goed beeld van wie Johan de Jong was. Een gelovig man. Gereformeerd en lid van de Anti Revolutionaire Partij (ARP), de partij van Hendrikus Colijn. Dat gereformeerde geloof wordt in onze eeuw door sommigen met enig afgrijzen bekeken. Die mensen waren bekrompen, wisten alles zo zeker, is dan het oordeel. Er is ook een andere kant aan dat geloof. Het gaf die mensen vaste grond onder de voeten. Het gaf richting in hoe je het wereldgebeuren kon duiden. Voor Johan de Jong was het duidelijk: het nationaal socialisme kwam van de duivel en had dus geen bestaansrecht. De Jong en zijn vrouw trokken daar de consequenties uit en pleegden gedurende de oorlog verzetsdaden. Ze betaalden er een hoge prijs voor. Op 15 januari 1945 stierf Johan de Jong bij een bombardement op Münster. Zijn vrouw was vroeg weduwe en moest alleen haar gezin grootbrengen.

Hij was op 16 maart 1899 in Hilversum geboren als derde kind van zijn gezin. Na hem kregen zijn ouders nog drie kinderen, waarvan er twee jong stierven. Het derde kind, een zusje werd volwassen.

Johan de Jong bleef zijn hele leven in Hilversum wonen en bracht het daar tot Hoofd van de Plantsoenendienst. Een harde werker, maar ook een gesloten man. Streng, doch rechtvaardig, zo omschreef een van zijn kinderen hem. Als hij boos was kon hij dagen zwijgen.

Achter zijn huis had hij een kas. Daar teelde hij voor de oorlog bloemen. Zijn vrouw hield veel van bloemen. Maar in de oorlog maakten de bloemen plaats voor tabaksplanten en waarschijnlijk ook groentegewassen. Hij was uren te vinden in zijn tuin, pijp in de mond.

Vanuit zijn geloof en zijn politieke overtuiging was hij fel anti Duits. Hij hield dat ook zijn kinderen voor.

Een van zijn kleinkinderen is Hanny Swart. Zij heeft haar opa nooit gekend want ze is geruime tijd na de oorlog geboren. In de loop van haar leven is zij zich voor opa’s lot gaan interesseren. Dat betekent, dat haar kennis over zijn leven beperkt is, ook al omdat er thuis niet zo veel over hem werd gepraat. Niet alle kennis die zij heeft is concreet, “maar ik heb begrepen dat opa en oma verzetswerk deden. Ze brachten illegale bladen rond en aan het eind van de oorlog hebben er Joodse mensen ondergedoken gezeten. Bij de enige razzia, die in de hele oorlog in Hilversum is gehouden, op 23 oktober 1944, is hij opgepakt. Het vermoeden is dat hij door een kennis is verraden.

De mensen die opgepakt waren, werden verzameld op het sportpark van Hilversum en vervolgens lieten de Duitsers hen naar Kamp Amersfoort lopen. Daar is opa een paar dagen gebleven. Ze hebben kennelijk niet geweten dat hij verzetswerk had gedaan anders was hij waarschijnlijk direct tegen de muur gezet. Nu bleef hij leven, maar werd hij afgevoerd naar Duitsland. Eerst naar Hamm (tussen Dortmund en Münster), later naar Münster, waar hij in een soort strafkamp zat. Daar kwam hij op 15 januari 1945 om als gevolg van een Geallieerd bombardement. Drie dagen later, op 18 januari 1945, werd hij in Duitsland begraven. In 1952 is hij herbegraven op het Ereveld te Loenen.

De familie had hem waarschijnlijk nooit meer terugverwacht en wist al snel van zijn dood.

Oma praatte nooit over opa, zeker niet met haar kleinkinderen. Moeder vertelde wel wat meer. Bijvoorbeeld over de hongertochten die ze in de Hongerwinter had moeten ondernemen. Hoewel ze pas 16 jaar was, werd moeder wel de motor van het gezin. Ze had opa’s doorzettingsvermogen geërfd en dat kwam nu goed van pas. Moeder vertelde later echt wel over de oorlog. Op herinneringsdagen bijvoorbeeld en naar aanleiding van verhalen over de oorlog in de krant. Maar als je jong bent, wil je daar niet alles van weten. En moeder en vader wilden ons er waarschijnlijk niet al te zeer mee belasten. Wat er precies met opa is gebeurd is daarom altijd een beetje onduidelijk gebleven al heb ik inmiddels de nodige documenten gevonden die dingen duidelijk maken.

Oma en opa zijn later nog voorgedragen voor een onderscheiding, maar dat wilde de familie niet. Ze vonden dat dat bij oma’s leven had moeten gebeuren, niet postuum. ”

Johan de Jong is door zijn gezin niet vergeten. Hanny Swart: “Al sinds 1983 gaan wij jaarlijks naar de herdenking in Loenen. Toen moeder nog leefde ging ik met haar, nu alleen. Opa’s lot heeft veel indruk op mij gemaakt. Als je in Loenen bij de herdenking bent, is dat steeds een prachtig moment. Wat daar gebeurt vind ik heel mooi. Er hangt daar, zeker op de 4e mei altijd een gewijde stilte.

Veel mensen zijn in de oorlog roemloos en vaak naamloos ten onder gegaan. Mijn opa’s naam en laatste rustplaats mogen dan wel bekend zijn; het is goed dat hij en al die naamloze mensen worden herdacht en niet worden vergeten.”