Nog steeds is veel onzeker over de laatste jaren van Betty Batten. Maar lange tijd wisten haar dochter en kleindochter vrijwel helemaal niets. Toen haar dochter 30 jaar werd, werd duidelijk, dat haar moeder op 23 maart 1945 in het toenmalige Batavia (nu Djakarta) was gestorven in een Jappenkamp. Waarom en onder welke omstandigheden? Het bleef een raadsel. Pas lang na de oorlog kwamen er getuigenissen, die duidelijk maakten dat Betty Batten niet de vrolijke losbol van twijfelachtige zeden was, waarvoor sommigen haar versleten. Ze was een verzetsvrouw en ze betaalde met haar leven voor haar keuzes.

Een sterke vrouw was Betty Batten wel. Eigenlijk te geëmancipeerd voor haar tijd en voor het vooroorlogse Nederland. Ze was in Nederlands Indië (nu Indonesië) geboren en in Nederland getrouwd. Ze had een dochter, Danny Lens, maar het huwelijk eindigde in een scheiding, wat toentertijd bepaald als een schandaal gold. Haar voormalige schoonouders vonden haar ongedurig en niet geschikt om een kind op te voeden.

Uiteindelijk besloot ze om terug naar Indië te gaan om daar voor zichzelf een nieuwe toekomst op te bouwen. Later zou ze dan haar dochter laten overkomen. Dat voornemen kwam een heel eind in de uitvoering. Betty vond een baan in Djakarta. Ze stuurde geld naar haar dochter in Nederland en kon geld opzij zetten om haar ooit te laten overkomen. Maar de oorlog stuurde al haar plannen in de war.

Er bestond een regelmatige briefwisseling tussen moeder en dochter. “In haar laatste brief klinkt ze ineens heel gehaast”, vertelt Betty’s kleindochter (en Danny’s dochter) Bettina van den Bosch. ‘Er zijn belangrijke dingen gaande’, schrijft ze. Ze was aan het verhuizen, ook qua werk. Waarschijnlijk zat ze toen al in het verzet en ondernam ze verzetsactiviteiten vanuit haar nieuwe werkplek. Dat werk bestond uit het verzamelen van informatie over de Japanse activiteiten in Indië en het doorspelen daarvan aan de Geallieerden. Verdere berichten over oma’s wederwaardigheden zijn schaars. Er werd verteld dat ze met Japanse mannen uitging. Naar later bleek was dat in het kader van haar verzetswerk. Maar mijn moeder kreeg destijds te horen dat haar moeder niet deugde. Dat ze fout was geweest in de oorlog.”

Door dat alles had Danny een zware jeugd. De familie liet het na het overlijden van haar vader en oma aanvankelijk gebeuren, dat zij in een pleeggezin terecht kwam. Daarna kreeg ze een vriendje en zijn ouders namen haar in huis. Pas op haar 30e konden ze trouwen, omdat ze niet kon bewijzen dat haar moeder dood was. Uiteindelijk doken er twee oudere dames op, die getuigden dat Betty in een Jappenkamp had gezeten, dat ze zwaar gemarteld was en dat ze bijna dood was toen de dames haar voor het laatst hadden gezien. Meer werd er niet verteld. Ook onder Indische mensen werd er na de oorlog over wat er in de oorlog gebeurd was vaak gezwegen. De herinneringen waren te pijnlijk, wat er gebeurd was te gruwelijk. Daar praatte je niet over.

Nog weer later, in de jaren tachtig, doorbrak een ver familielid, die ook in het Jappenkamp had gezeten het stilzwijgen. Dat deed hij een dag voor zijn dood. Alsof hij op de drempel van de eeuwigheid schoon schip wilde maken. Hij vertelde dat Betty in het kamp onmenselijk zwaar was gemarteld en dat dat te maken had met het verzetswerk dat zij had gedaan en met de dingen die ze wist. Wat ze precies heeft gedaan is nooit helemaal duidelijk geworden. Maar het was kennelijk genoeg om haar op te pakken en extra zwaar te martelen.

Er wordt ook nog verteld dat Betty op een gegeven moment gehoord heeft dat haar dochter bij een bombardement op Den Haag zou zijn omgekomen (wat niet waar was). Toen zou ze alle remmen hebben losgegooid in haar verzetswerk.

“Mijn moeder moet in een spagaat hebben gezeten”, vertelt Bettina van den Bosch zoveel jaren later. “Mensen in haar omgeving wisten meer over haar moeder dan ze vertelden. Als ze iets vertelden, was dat haar moeder een losbol was en dat haar verzetswerk fake was. Omdat mijn moeder dat niet wilde geloven, was ze altijd op zoek naar de waarheid over haar moeder. Als kind werd ik er wel eens een beetje moe van, die eeuwige oorlog en die eeuwige zoektocht. Maar naar Indonesië wilde ze niet. Ze wilde niet het risico lopen, dat haar beeld niet het juiste zou zijn.

Dat ze uiteindelijk heeft mogen horen, dat haar moeder aan de goede kant heeft gestaan, heeft haar veel rust gebracht. Wat ze altijd had gedacht, bleek waar en wat anderen altijd haddenbeweerd, bleek niet waar.

Ze had samen met mijn vader het vermogen om gelukkig te kunnen leven. Ze ging met hem naar gelegenheden, waar ze haar moeder kon gedenken. En ze heeft mogen meemaken, dat aan haar moeder postuum het Verzetskruis is uitgereikt.”

Betty Batten paste eigenlijk niet in de tijd waarin ze leefde. Te zelfstandig. Te geëmancipeerd. Soms impulsief in de dingen die ze deed. Maar met haar morele kompas was niks mis. Ze doorzag het duivelse van de Japanse overheerser en kwam in verzet. Ze betaalde daarvoor een hoge prijs. Marteling en zelfs de dood. Zij verdient het om met ere te worden herdacht.