Petrus Johannes de Kok

Petrus Johannes (Piet) de Kok wordt in het Noord-Brabantse Wouw geboren op 20 augustus 1902 als zoon van timmerman Marinus Johannes de Kok (*Wouw 1857) en Anna Maria van de Watering (*Wouw 1863). Zijn ouders zijn in 1883 getrouwd en hebben een groot gezin. Op 7 juli 1925 trouwt Piet met Maria Vieleers (*Breda 1903). Het echtpaar krijgt twee zoons: Marinus (1926) en Bertus (1929). In 1926 begint Piet de Kok als accountant een eigen kantoor in de Hofkampstraat in Almelo, dat in 1936 verhuist naar een villa in de Bornsestraat 96, waar het gezin ook woont. Piet de Kok zit namens de Rooms-Katholieke Staatspartij in de gemeenteraad en doet ook mee aan de Statenverkiezingen.

Piet de Kok heeft een leidende rol in het verzet, maar is erg gesloten over zijn illegale werk. Hij beschikt over goede contacten met verschillende fabrikanten en zakenmensen, die hem geld geven voor onderduikers en andere verzetsactiviteiten. De accountant heeft veel contact met het Nationaal Steunfonds. In de korte tijd dat De Nederlandse Unie bestaat (juli 1940-december 1941) is hij secretaris van deze partij. De Kok verzamelt een groep mensen om zich heen die samen met hem verzetswerk verrichten. Er wordt bij hem aan huis overlegd en er zijn regelmatig logees. Ook al behoort Piet tot de notabelen van Almelo, hij hoeft niet als gijzelaar naar het kamp Beekvliet in het Brabantse Sint Michielsgestel. Een arts heeft namelijk pleuritis (een ontsteking van het longvlies of borstvlies) bij hem vastgesteld, wat voor de Duitsers voldoende reden is om hem met rust te laten. De openlijk anti-Duitse houding van Piet de Kok zorgt er wel voor dat de Sicherheitsdienst hem een keer oppakt en gijzelt in Arnhem. Op maandag 11 september 1944 – na Dolle Dinsdag – moet de familie verhuizen, omdat Duitse officieren het pand vorderen voor de Sicherheitsdienst. Die trekt er op 15 september in en maakt het gebouw tot hoofdkantoor SD (tot dat moment had Almelo geen eigen SD). Het gezin en het personeel krijgen die maandag slechts een uur om te vertrekken. Alleen wat voedsel en kleding mag worden meegenomen. Piet de Kok is op dat moment voor zaken buiten de stad en besluit dat het te riskant voor hem is om naar huis te gaan. Per telefoon geeft hij aanwijzingen aan zijn oudste zoon en personeelsleden welke dossiers en mappen moeten verdwijnen. Vooral de informatie over de Twentse Courant, die in oprichting is, mag niet worden gevonden. De Sicherheitsdienst, Sicherheitspolizei en de SS vestigen zich allemaal aan de Bornsestraat. Het kantoor verhuist naar de Adastraat. Het gezin De Kok strijkt neer in hun zomerhuis in het Nijreesbos. Najaar 1944 werkt Piet zeer waarschijnlijk achter de schermen mee aan de grote bankroof in Almelo van 15 november 1944. Zijn kinderen merken dat hij in die tijd erg nerveus is en veel bezoek krijgt van de SD, die van alles zoekt en controleert. De plaatselijke Knokploeg maakt bij de roof 46,1 miljoen gulden buit. Helaas worden uiteindelijk vijf verzetsstrijders gearresteerd en wordt het geld teruggevonden. Rond de jaarwisseling moet het gezin weer op zoek naar een andere woning, omdat er een V1-startbaan bij het Nijreesbos is gepland. Ze vinden een nieuw huis e in de Zwanebloemstraat, omdat een spoorwegman met zijn gezin is ondergedoken vanwege de spoorwegstaking. Als op 16 februari 1945 vlakbij een V1 neerstort, betekent dat door de schade aan de woningen nog een verhuizing. Piet de Kok is (dan al) eind januari op zijn nieuwe kantoor gearresteerd.

Diverse malen hebben de Duitsers bij Piet de Kok invallen gedaan, maar steeds is hij de dans ontsprongen, totdat hij op 25 januari 1945 wordt opgehaald omdat hij een inventarisatielijst zou moeten controleren. Hij zal nooit meer terugkeren. Henk van Wezel – bakker in Almelo en communistisch verzetsstrijder – is kort daarvoor opgepakt en tijdens zijn verhoor door de SD doorgeslagen. Hij heeft een aantal namen genoemd, waaronder die van De Kok. Op 2 februari 1945 – de verjaardag van zijn vrouw – verhoort de SD hem zeer zwaar in zijn voormalige kantoor en woning aan de Bornsestraat. “Het eerste verhoor moet verschrikkelijk zijn geweest”, hoort De Koks zwager na de oorlog van een medegevangene, die met Piet zelf heeft gesproken (bron: aanmeldformulier Erelijst). De Bornsestraat 96 is dan inmiddels een beruchte plek geworden. Verzetsmensen worden er gevangen gehouden en tijdens verhoren gemarteld. Hun initialen krassen ze op de houten zolder, net als de SS-bewakers die onder andere afkomstig zijn uit België, Hongarije en Oekraïne. Na de SD volgt voor Piet de Kok het Huis van Bewaring in Almelo en op 25 februari 1945 wordt hij overgebracht naar gevangenis De Kruisberg in Doetinchem.

Op 2 maart 1945 wordt Piet de Kok gefusilleerd aan het Rademakersbroek bij Varsseveld in de Achterhoek, samen met 45 andere (verzets)mannen uit heel Nederland. Hun dood is een represaille voor het ombrengen van vier Duitse militairen door verzetsgroep De Bark, die in de laatste oorlogswinter z'n hoofdkwartier heeft in een boerderij in buurtschap De Heurne vlakbij Dinxperlo.

Begin april 1945 wordt Almelo bevrijd, maar Piet zal niet aantreden als wethouder, zoals men zich tegen het einde van de oorlog had voorgesteld. Op 30 april hoort zijn familie van zijn overlijden. Eerste medewerker Ton Tempelman zet het accountantskantoor voort. De Koks weduwe zal na een paar jaar met Tempelman trouwen. Zoon Marinus de Kok treedt in 1950 in de voetsporen van zijn vader. Ook Piets kleinzoon Teun zal bij het kantoor in dienst gaan. Het bedrijf bestaat nog steeds, gevestigd aan de Bornsestraat 96.

De naam Petrus Johannes de Kok staat vermeld op het monument voor gevallenen Almelo.

Meer lezen? https://de46vanhetrademakersbroek.nl/