Gevallen in het Verzet. Opdat wij niet vergeten...

Laatst bekende adres: Cornelis Speelmanstraat 1 te Den Haag (Bezuidenhout) te Den Haag (Bezuidenhout).

Beroep: Journalist.

Locatie van overlijden: Concentratie- en vernietigingskamp Majdanek, Lublin (POL)

Wijze van overlijden: Ziekte.

Locatie laatste rustplaats: Onbekend.

Overige gegevens: Joop Kolkman werd op 15 december 1942 door de Duitsers opgepakt.

Website-vermeldingen:

- Dodenboek Bezuidenhout

Onderscheidingen:

Het ministerie van Defensie heeft aangegeven dat Joseph Willem Kolkman om redenen geen Nederlandse onderscheiding is toegekend. De redenen worden niet medegedeeld.

Bron: Bureau Decoraties, Ministerie van Defensie.

In Frankrijk kreeg hij twee onderschedingen:
Médaille de la Résistance (31 maart 1947)

Croix de Guerre met palm (16 april 1948)

Op 17 februari 2013 kende Yad Vashem hem 'The Righteous Among The Nations' toe, daarmee wordt zijn naam ook opgenomen op de eremuur. Van vier door hem geredde personen kon met 100% zekerheid worden vastgesteld dat ze hun leven aan Joop te danken hadden:
Karel Citroen
Herman Grishaver
Robert Franken
Philip Jacobs

Vóór de oorlog was Joop journalist in Parijs voor De Telegraaf, tijdens de bezetting was hij aldaar vice-consul voor Nederland en functioneerde als waarnemend consul. Toen dergelijke officiële functies door de Duitse bezetting vervielen werd hij directeur, in feite had hij alle touwtjes in handen voor wat betreft de Nederlandse belangen in bezet Frankrijk.

Joseph Willem Kolkman was dus aan was aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in Perpignan.

Voor de inval van de Duitsers werkte Joop Kolkman als journalist van De Rotterdamsche Courant en De Telegraaf in Parijs. Hij werkte mee aan de oprichting van Radio Vrij Nederland tot 10 juni 1940, de dag van de bezetting van Frankrijk. Van 20 juli tot november 1940 was Kolkman in Perpignan als waarnemend vice-consul bij het Nederlandse consulaat, dat toen werd opgeheven. Hij ontfermde zich over de Nederlandse Engelandvaarders en probeerde voor hen (meestal valse) reisdocumenten te krijgen (Frans uitreisvisum en Spaans inreisvisum). Op 2 januari 1941 kocht hij een huis in Le Soler, ten Zuiden van Perpignan. Hij onderhield nauwe contacten met het opvangcentrum voor Nederlandse vluchtelingen aldaar.

Tot eind 1942 was hij directeur van het Office Néerlandais en stond in contact met de Belg Roger De Saule sinds deze in 1941 twee Nederlandse officieren naar Perpignan had gebracht: C.L. Kist en G.A. de Jong. Ook stimuleerde hij C.H. van Bemmel en W.C. Melius om weer naar De Saule te gaan en voor hem een opdracht in Nederland te volbrengen. Kolkman gaf hun FFrs 1000 reisgeld mee.

Ondanks de tegengewerking van de Franse Vichy-gezinde ambtenaren heeft hij veel Engelandvaarders geholpen. Hij zocht o.a. passeurs die hen door de Pyreneeën konden leiden. In januari 1943 besloot hij zelf ook te vluchten, maar net voor zijn vertrek werden hij en zijn vrouw gearresteerd. Zijn vrouw werd na een half jaar vrijgelaten maar Kolkman overleed tijdens een ziekentransport vanuit concentratiekamp Dora.

Mede op grond van onderzoek door Sierk Plantinga werd bij Yad Vashem de onderscheiding Rechtvaardige onder de Volkeren voor Kolkman aangevraagd. Deze werd hem op 17 februari 2014 postuum toegekend.

Kolkman wordt herdacht op de herdenkingsplaquette bij de ingang van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Bronnen:

- https://www.trouw.nl/home/kolkman-mogelijk-alsnog-postuum-onderscheiden~adbc3bb5/

- https://www.joodserfgoeddenhaag.nl/hagenaar-joseph-willem-kolkman-1896-1944-krijgt-postuum-yad-vashem-onderscheiding/

- http://db.yadvashem.org/righteous/family.html?language=en&itemId=4433788

Honderden gered uit handen van de Duitsers
Hij kreeg te maken met vluchtelingen uit, voornamelijk, Nederland die de Spaanse grens over wilden steken, op zoek naar veiligheid. Joop regelde voor honderden van hen valse papieren, waardoor zij in staat waren bezet Europa te ontvluchten. Nabij de Zuid-Franse plaats Perpgnan zorgde Kolkman voor opvang voor telkens zo'n 70 vluchtelingen. Hij ging uiterst zorgvuldig te werk zodat het niet bij de Duitsers zou opvallen dat er iets niet in de haak was.
Via doktoren werden er medicijnen verstrekt waardoor vluchtelingen ziek leken en liet hij door bevriende artsen valse doktersverklaringen opstellen. Toen Zuid-Frankrijk de nazi's goedgezind werd kon Kolkman zijn werk niet meer voortzetten en probeerde hij zelf naar Spanje te vluchten. Hij en zijn vrouw kwamen in Majdanek terecht waar Kolkman aan een ziekte bezweek, zijn vrouw overleefde de oorlog.

Joop werkte dan wel voor Buitenlandse zaken maar die hebben nimmer aanleiding gezien hem te onderscheiden, ieder verzoek daartoe werd afgewezen terwijl daarvoor geen goede argumentatie werd gegeven. De Fransen dachten daar anders over. die eerde Kolkman direct na de oorlog met een verzetsmedaille en een oorlogskruis met palm, een zeer hoge onderscheiding.
Na de oorlog is overwogen (Wan schreef mij dat ook) het Verzetskruis toe te kennen, iedere aanvraag werd afgedaan met de opmerking dat het voor hem niet zo moeilijk was om zijn verzetswerk te doen als voor de anderen die het Verzetskruis hadden gekregen.

In Israël werd aanvankelijk dezelfde argumentatie gehanteerd, ook wilde men het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken wellicht niet voor het hoofd stoten door hem wel te eren. Minstens tweemaal is er gepoogd Kolkman postuum de Yad Vashem onderscheiding toe te laten kennen. Toen bleek dat hij reeds in een vroeg stadium van de oorlog Engelandvaarders had geholpen kon men eigenlijk niet meer om hem heem.

Waarom geen Nederlandse onderscheiding?

Speelde geld een rol
Maar Kolkmans' werk was tijdrovend en kostbaar, hij was aangewezen op geld uit Nederland om vluchtelingen te helpen, op een gegeven moment droogde die geldkraan op waardoor hij veel minder mensen kon helpen dan hij wilde.
Ik stel niet dat het zo is, maar niet uit valt te sluiten dat dit mee heeft gespeeld bij het al dan niet toekennen van een Nederlandse onderscheiding. Immers, als er diepgravend onderzoek wordt gedaan voor een toekenning komt er ook aan het licht dat de Nederlandse regering onvoldoende geld gaf om Nederlanders (veelal van Joodse afkomst) naar Spanje te helpen vluchten.

Speelde zijn geloof een rol?
Kolkman was van 8 november 1915 tot 7 januari 1924 jezuïet. De jezuïetenorde is een religieuze gemeenschap binnen de Katholieke kerk, die zich over heel de wereld inzet op allerlei gebieden, zoals onderwijs, pastorale taken, vluchtelingen, wetenschappelijk onderzoek, media. Bepaalde taken worden aan de jezuïeten rechtstreeks toevertrouwd door de paus.
Ook wat dit argument betreft blijft het gissen, omdat niemand ooit zijn mond over Kolkman heeft opengedaan zal de waarheid waarschijnlijk nooit boven water komen.

Speelde de hulp aan Joden een rol?
Kolkman was verzocht om vooral Engelandvaarders te helpen. Hij hielp echter iedereen die hem daarom vroeg. Daaronder waren veel Joden, er zijn geluiden dat de regering in Engeland daar allerminst blij mee was. Zij zagen liever dat alleen Engelandvaarders door hem geholpen werden.
Ook dit is niet door mij te onderbouwen met feiten.

Op onderstaande foto staat de aanvrager van de Yad Vashem onderscheiding, de heer Herman Grishaver (State of Pennsylvania, USA.) Hij staat hier voor het hotel in Perpignan waar hij en zijn ouders eind 1940, begin 1941 drie maanden verbleven alvorens ze naar Le Soler gingen om met de hulp van Kolkman de Spaanse grens over te steken.

Als Engelandvaarders in Perpignan aankwamen was de ontmoetingsplaats Cafe de la Source, de eigenaar van dit café was een inwoner van Le Soler en bevriend met de heer Mazard. Iemand van het bureau van Kolkman heeft aan de eigenaar om onderdak gevraagd. Ik ben in het café geweest want het bestaat nog steeds, alleen kennen de huidige eigenaren de geschiedenis niet. Een oude man in het bejaardenhuis daar in de buurt wist mij dit te vertellen.

De heer Grishaver mailde mij meermaals, ik plaats een van zijn reacties, kort samengevat. Kolkman was vice-consul in 1940, daarvoor journalist en daarvoor jezuïet, hoewel hij niet definitief toetrad tot de orde. In januari 1941 huurde Joop Maison Mazard in Le Soler, net buiten Perpignan om als 'safehouse' te dienen. Ik verbleef daar met mijn ouders voor een korte tijd in januari 1941. In juni 1941 konden wij via Lissabon naar de VS vluchten.
Toen de Duitsers Frankrijk in november 1942 in een ijzeren greep hielden werd Kolkman door de regering in Londen verzocht zoveel mogelijk Engelandvaarders uit Frankrijk te helpen. Toen hij een uitreisvisum voor zichzelf aanvroeg werd deze geweigerd.

Kolkman werd bevolen Frankrijk onmiddellijk te verlaten, dit was medio december 1942. Hij deed dit niet maar ging door met het verlenen van hulp aan ondermeer Joden. Ook zocht hij onderdak voor hen, er waren vaak ouderen die niet in staat waren over de bergen te klimmen. Toen de grond onder zijn voeten te heet werd probeerde hij met zijn vrouw en een andere ambtenaar, te ontsnappen, dit was in de nacht van 11 op 12 januari 1943. Ze werden echter gesnapt en gevangen genomen door de Duitsers. Hij werd in een gevangenis in het zuiden van Frankrijk gevangen gehouden naar een Frans kamp gestuurd.
Zijn vrouw werd vrijgelaten en Kolkman rond december 1943 naar Camp Dora overgebracht. In februari 1944 werd hij ziek en met de trein overgebracht naar Kamp Majdanek . Hij stierf in die trein op 8 februari 1944.

Kolkman hielp ons naar een vluchtelingenkamp van waaruit wij uiteindelijk in de VS terechtkwamen. Ik heb onderzoek gedaan van 2006-2011, mede op basis van mijn rapport besloot Yad Vashem tot de onderscheiding te komen. Ik hoop en verwacht dat in de komende maanden al deze nieuwe informatie bekend wordt, vooral over hoe breed de activiteiten van Kolkman waren.

Bron: http://www.dedokwerker.nl/joseph_kolkman.html

Bron: Haags Gemeentearchief.