Voor me ligt een brief van 6 juni 1941 van mevrouw G. Lammers-Traas. Haar man zit in één cel met mijn vader, Piet Riemersma (1920 - 2016), toen nog scholier. In deze door zijn eenvoud schitterende brief troost zij als het ware mijn grootouders, de ouders van Piet. Mijn vader heeft meerdere malen zijn intense waardering laten blijken voor zijn celmaat. Overigens is mijn vader, opgepakt vanwege de verspreiding van Vrij Nederland, in juli 1941 vrijgekomen. Maar de herinnering aan Traas is hij blijven koesteren. Sluiten

Gehuwd : Geertruida Fraas

Adres : Monsterscheweg 43 Loosduinen

Vader : Harmen Jan Lammers

Moeder : Antoinetta Carolina Hol

Ik ben vorige week 9 jaar geworden. Ik woon in een vrij groot huis op het terrein van de toenmalige Stichting Bloemendaal, thans Parnassia aan de Monsterseweg. Ik ben zojuist door mijn moeder in bad gestopt; en zit met, nog natte haren, aan de keukentafel de krant te lezen.

Om zeven uur wordt er aan de voordeur gebeld. Er staan drie heren voor de deur. Het zijn de heren Poos en Slagter; en hun arrestant, de heer Kempff. Poos en Slagter: twee, en dat weten we dan nog niet, beruchte V-Männer. Deze lieden werkten voor de bezetter, de Sicherheitsdienst (SD). Zij arresteerden Nederlanders van wie men dacht, dat zij mogelijk lid waren van een verzetsgroep, of iets van dien aard.

Wat er precies is gezegd, of gedaan, weet ik niet, men hield mij zorgvuldig buiten beeld. Kort en goed, mijn vader moest zijn jas aantrekken; en met de heren meegaan. Mijn vader zou tegen mijn moeder hebben gezegd: als het laat wordt, ga dan maar naar bed, ik neem wel een taxi terug vanavond”. Zo naïef was men toen.

Mijn vader werd opgesloten in de strafgevangenis aan de van Alkemadelaan in Scheveningen. Eens in de zes (?) weken mocht hij bezoek ontvangen. De bezoekers werden toegelaten in een vertrek. Dit vertrek was door een soort kippengaas in twee delen gedeeld. Via een andere deur kwamen de gearresteerden, een man of zes, binnen; en konden de mensen met elkaar praten.

Eind 1941 werd mijn vader, met nog enkele anderen overgebracht naar het concentratiekamp Amersfoort. Daar werd in april 1942 het grote OD-proces gevoerd. Eind april 1942 kwam ik thuis uit school. Mijn moeder ontving mij met de woorden: “Pappa komt nooit meer thuis, begrijp je het”? Ik begreep het maar al te goed. Er was 79 maal de doodstraf geëist. Ik was toen tien jaar. Later heeft men hier en daar gratie verleend. Mijn vader was er een van.

Kort daarna is mijn vader, voor levenslang naar Duitsland overgebracht. Hij heeft daar zijn tijd in verschillende gevangenissen doorgebracht. Af en toe kregen wij een brief van hem. Brieven vol met prietpraat. De brieven werden gecensureerd, dus schrijven over de opmars van de geallieerden of Russen was niet mogelijk. De laatste brief was van, ik dacht, oktober 1944. Nadien nooit meer iets gehoord.

Mei 1945, de oorlog is voorbij. Verschillende mannen komen terug uit Duitsland, dwangarbeiders, politieke gevangenen etc. Van mijn vader geen spoor te bekennen. Eind mei krijgen wij bezoek van een dame van het Rode Kruis. Zij heeft een simpele mededeling voor mijn moeder: “ U moet maar aannemen dat Uw man is overleden”. Men had terugkerende mensen gevraagd alle mogelijke informatie te verstrekken. Later hoorden wij, dat hij al in januari 1945 was overleden en in Butzbach in Duitsland was begraven.

Op het Loosduins monument komen nog een paar namen voor. Kempff en Van den Brink. Kempff werd gelijktijdig met mijn vader gearresteerd. Van den Brink werd de dag erna opgepakt. Deze mensen werkten eveneens op “Bloemendaal”. Het waren dus drie collega’s. Ongetwijfeld zullen ze onder elkaar gesproken hebben, over het hoe en waarom van hun daden/drijfveren. Kempff en Van den Brink kregen geen gratie; en zijn in mei 1942 in Duitsland geëxecuteerd, vermoord/ doodgeschoten.

Ik ben nu tachtig; en kan de zaak van grote afstand bekijken. Wat waren dit voor mensen. Nou, heel gewone, brave, hardwerkende huisvaders. Geen glamour boys. Over hun zal nooit een roman worden geschreven, zal geen film worden gemaakt; en zal geen musical worden opgevoerd. Was het offer van hun leven het geheel wel waard? Je vrouw en kinderen achter te laten? Ik mag niet oordelen of veroordelen. Zij dachten goed bezig te zijn. In onze ogen maakten zij op dat moment de goede keus. Gijsbertus (Bert) Lammers is postuum onderscheiden met het verzetsherdenkingskruis.

Aanvullende gegevens:

Gijs Lammers werd tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld. Hij ging op 2 september 1942 vanuit de gevangenis Utrecht naar de Rheinbach gevangenis in Duitsland. Op 5/7 oktober 1943 wordt hij via de politiegevangenis Frankfurt am Main-Bockenheim getransporteerd naar Ludwigsburg. Op 29 november 1943 volgt overplaatsing naar het Tuchthuis Butzbach in de deelstaat Hessen.

Sluiten