Leendert Langstraat

Leendert Langstraat was een echte Rotterdammer. Na de lagere school ging hij naar een ambachtsschool. In juli 1931 behaalde hij het machinistendiploma. Met dit diploma op zak ging hij varen bij de Halcyon Lijn en de Stoomvaart Maatschappij Nederlandsche Lloyd in Rotterdam. Eenmaal weer aan de vaste wal trad hij in dienst bij Wilton Feyenoord. Bij deze werf ontwikkelde Langstraat in april 1939 een schroevendraaier voor het indraaien van schroeven in lanceerbuizen. Voor deze uitvinding ontving hij destijds vijf gulden een voor die tijd behoorlijke beloning. 'Zijn' schroevendraaier wordt nog altijd gebruikt.

Op 14 maart 1941 stuurde de Duitse Unteroffizier Dehns namens de Deutsche Kriegsgerichtsrat in Den Haag een kil vierregelig berichtje aan mevrouw Catharina Langstraat-Touw, Frans Bekkerstraat 99c te Rotterdam met de volgende inhoud: 'Das Todesurteil vom 1.3.1941 ist gegen Leendert Langstraat, geb. 15.5.1909 in Rotterdam am 13.3.1941 um 17.00 Uhr in Den Haag vollstreckt worden. Eine Freigabe der Leiche kann nicht erfolgen.' Catharina van der Touw, de echtgenote van Langstraat, moet deze vreselijke mededeling als een mokerslag hebben gevoeld.

Leendert Langstraat behoorde tot de zogenaamde Geuzen, waarvan de ook gefusilleerde Bernardus IJzerdraat algemeen als leider werd gezien. De Geuzen was de eerste min of meer georganiseerde groep ondergrondse strijders tijdens de Tweede Wereldoorlog, die vooral opereerde in de omgeving van Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen. Samen met 43 landgenoten stond Langstraat op maandag 24 februari 1941 terecht in het gebouw van de Hoge Raad in Den Haag op beschuldiging van sabotage, spionage, begunstiging van de vijand, verboden wapenbezit en de vorming van vrijscharen. Met dit laatste begrip bedoelde de openbare aanklager het samenstellen van groepen verzetsstrijders. De dagenlang durende rechtszitting is bekend geworden onder de naam 'Het Geuzenproces'. Voordat de behandeling tegen de beklaagden begon, kregen de uitgenodigde aanwezige vertegenwoordigers van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), De Telegraaf, Het Vaderland, de Deutsche Zeitung in der Niederlanden en het nationaal-socialistisch getinte Nationaal Dagblad te horen, dat slechts bij hoge uitzondering zittingen van de Duitse krijgsraad door de pers mochten worden bijgewoond. In dit geval werd de uitzondering gemaakt, omdat het een grote zaak betrof van 'terreur en sabotage tegen de Duitse Wehrmacht gericht'. Verder was de pers uitgenodigd op drie verschillende gronden. Ten eerste opdat de Nederlandse openbare mening kon waarnemen hoe de Duitse krijgsraad zakelijk, objectief en grondig te werk ging. Vervolgens om te laten zien dat men dit soort ernstige zaken niet binnenskamers wenste af te doen, maar op grond van eerlijke rechtspraak. Tenslotte om het Nederlandse volk te tonen 'welke misdadige elementen hier aan het werk zijn geweest' en 'die door hun daden practisch het gehele Nederlandse volk in het grootste gevaar hebben gebracht'. Volgens de Duitsers waren door clandestiene mededelingen van De Geuzen aan de Engelse Royal Air Force bombardementen op Nederland uitgelokt.

Een groot deel van deze 'openbare zitting' was echter een farce. Uitdrukkelijk kregen de journalisten te horen dat hun te publiceren aantekeningen eerst moesten worden voorgelegd aan de Duitse instanties, dat de namen van de tien verdedigers niet openbaar mochten worden gemaakt, evenmin als de namen van de krijgsraadsleden en de beklaagden.

Langstraat was gearresteerd op 8 december 1940. Zijn voorarrest bracht hij samen met de andere leden van de Geuzen door in de gevangenis te Scheveningen. Deze gevangenis is later bekend geworden als het 'Oranjehotel'. In zijn aanklacht stond dat hij verschillende berichten had doorgegeven aan de vijand en springstoffen in zijn bezit had gehad. Feiten die hij op de zitting toegaf. Op dinsdag 4 maart 1941 werd Langstraat, vader van een zoon, tot vier jaar tuchthuisstraf en daarnaast ook nog ter dood veroordeeld. Tevergeefs bepleitte de aan hem toegevoegde advocaat mr. C.R.C. Wijckerheld Bisdom uit Den Haag clementie te betrachten ten aanzien van zijn cliënt. Opmerkelijk is dat deze advocaat twee weken voor Leenderts dood aan zijn vrouw schrijft dat de schoenen van haar man erg versleten zijn. 'Misschien is het U mogelijk een ander paar aan hem toe te zenden en dan te adresseren aan: Deutsches Polizeigefängnis, Van Alkemadelaan, Scheveningen'. Vermoedelijk heeft Wijkerheld Bisdom op dat moment geen rekening gehouden met een doodstraf voor zijn client.

Van de 43 verdachten werden er uiteindelijk zes vrijgesproken. Drie mannen van de zogenaamde Februaristaking in Amsterdam en vijftien Geuzen, onder wie Leendert Langstraat, werden ter dood veroordeeld. Alle overigen kregen 'tuchthuisstraf' opgelegd. Wie een tuchthuisstraf moest ondergaan kon in vrijwel alle gevallen rekenen op overbrenging naar een concentratiekamp in Duitsland. Een van de Geuzen, Jacobus Boezeman, is reeds bij het eerste verhoor in de Scheveningse gevangenis op 9 januari 1941 zodanig door zijn ondervragers mishandeld, dat hij nog diezelfde dag is overleden. Boezeman had namelijk geweigerd ook maar één woord te zeggen over de organisatie de Geuzen-groep. Boezeman genoot daarbij de zeer twijfelachtige eer de eerste Nederlander te zijn, die door de Duitse politie was doodgeranseld. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog is gebleken dat ook de andere leden van de Geuzen ernstig zijn mishandeld. Daarbij hebben de SD'ers Hamacher, Knorr, Krämer, Makowski, Minge, Wolf en Zinge zich op grove wijze misdragen.

In enkele gevallen heeft de krijgsraad naast de uitgedeelde straf ook het vermogen van de beklaagde verbeurd verklaard. Kort na het uitspreken van de doodvonnissen werden de familieleden van deze veroordeelden gewaarschuwd. Vlak voor hun executie mochten ze afscheidsbrieven schrijven aan hun dierbaren. De meesten van hen vroegen ook om geestelijke bijstand. Op 13 maart 1941 werden de terdoodveroordeelden uit hun cellen gehaald en onder zware bewaking per vrachtauto afgevoerd naar de Waalsdorpervlakte. Een Duits vuurpeloton maakte op die plaats een eind aan hun leven. Hun lichamen werden in een massagraf in de duinen begraven en pas na de bevrijding geborgen.

Toen mevrouw Langstraat in juni 1942 een verzoek indiende bij de Wehrmachtsbefehlhaber in den Niederlanden te Den Haag om de trouwring van haar man te retourneren, ontving zij voor de tweede maal een kil berichtje. Ditmaal drieregelig met de tekst: 'Über den Verbleib des Eheringes ist hier nichts bekannt. Es erscheint aber nicht ausgeschlossen, dass Ihr verstorbener Mann den Ring mit ins Grab genommen hat.'

In 1946 zijn de massagraven in de duinen op de Waalsdorpervlakte geopend. Hierin trof men onder andere het stoffelijk overschot aan van Leendert Langstraat. Onder grote publieke belangstelling is hij herbegraven op de begraafplaats 'Het Lange Duin' aan de Schouwweg in Wassenaar. Toen deze begraafplaats begin jaren tachtig geruimd moest worden, zijn zijn stoffelijke resten overgebracht naar het ereveld in Loenen vak A grafnummer 479.