Herman Leus

Sergeant telegrafist-codist Leus was een geboren Tukker, maar hij groeide op in de West-Brabantse gemeente Bergen op Zoom. Hij was de jongste uit een rooms-katholiek gezin van zes jongens. Al vanaf zijn jeugd was Herman een zeer gelovig persoon, die altijd trouw ter kerke ging. Na de lagere school kwam hij op de gieterij van Machinefabriek NV Holland te Bergen op Zoom terecht. Bij het uitbreken van de oorlog in mei 1940 was de op dat moment tweeëntwintig jarige Herman direct bereid de Duitse invaller te bestrijden. Daarbij speelde zijn geloof een grote rol.Al vrij spoedig had de vaderlandslievende Leus slechts een doel: zo snel mogelijk de oversteek naar Engeland maken om daarna in bezet Nederland te worden gedropt om de vijand te bestrijden. Zijn eerste poging in juli 1942, samen met twee ontsnapte Franse krijgsgevangenen, mislukte. Op dinsdag 4 augustus 1942 waagde hij nog een kans. Ditmaal was het drietal vergezeld van zijn vriend Jacobus Eugene van Loon. Het kwartet vertrok die dag in stromende regen vanuit Bergen op Zoom in de richting van de Belgische grens. De tocht voerde via Heimolen, Kalmthout en Antwerpen naar Brussel. Via Charleroi bereikten de mannen de Franse grens, die ze zonder noemenswaardige problemen passeerden. Wanneer Herman met zijn makkers Duitse militairen in het vizier kreeg, verborgen ze zich in struikgewas of glipten het eerste het beste huis binnen. 's Nachts sliepen ze bij boeren. Beurtelings hielden ze de wacht. Kort na het overschrijden van de Belgisch-Franse grens zorgde een contactman van het Belgische verzet ervoor dat de groep werd opgevangen door een arts. Die verschafte hen onderdak en voeding. De beide Fransen bleken toen van onschatbare waarde, omdat Leus en Van Loon de Franse taal niet machtig waren.

Al op donderdag 6 augustus kwam Leus met zijn metgezellen in Parijs aan, waar ze verzorging kregen bij een oom van een der Franse reisgenoten. Na een weinig spectaculaire reis arriveerden zij uiteindelijk via Cudos en Grignois in La Role. Daar werd het even spannend, omdat de gendarmerie hen verhoorde. Op woensdag 12 augustus 1942 stuurde de gendarmerie allen per nachttrein door naar Nîmes. Uiteindelijk belandden Herman c.s. in een kamp in de omgeving van Clermond-Ferrand. Kennelijk beviel het de Brabander daar niet zo goed, want uit zijn bijgehouden dagboek klinken geen opwekkende berichten door. Niets doen, weinig eten en veel luizen, stond er onder andere in geschreven. Voorzien van wisselgeld, kompas, kaart en goede raadgevingen gingen de Nederlanders graag naar Spanje. De beide Fransen bleven in hun land achter.

Inmiddels had een andere Nederlander zich bij hen aangesloten, een zekere Heiblom uit Breda. Met zijn drieën bereikten ze vijf dagen later het Spaanse Figueras. Op het station in Figueras wilde het drietal in een goederenwagon kruipen voor een reis zonder treinkaartjes naar Barcelona. Spoorlieden beletten dit. De volgende dag slaagde hun opzet wel. Ze kropen op een goederentrein met bomen en bereikten zo de plaats Gerona. Het avontuurlijke trio verstekelingen werd echter op weg naar Barcelona ontdekt en meteen langs de rails geplaatst. Ze liepen naar een klein station. Daar kochten ze kaartjes en kwamen zonder problemen in Barcelona. Met z'n drieën beschikten ze nog over twintig cent. In Barcelona brachten ze een bezoek aan de Nederlandse consul. Die zorgde voor een goede maaltijd, vijftig pesetas per man en een treinkaartje naar Madrid. Terwijl ze stonden te wachten op de trein, verscheen een politieman, die hen liet aanhouden. Met elf anderen werden ze in een cel gezet. Binnen drie dagen was Leus met zijn maten door de consul weer vrijgekocht voor 250 pesetas. Op het consulaat in Madrid troffen ze een andere Brabantse avonturier, Sjef Adriaansen uit Hoogerheide. Op 29 oktober 1942 kregen ze van het consulaat te horen dat ze maar op eigen houtje verder moesten zien te komen. Met Sjef, die achterbleef, werd afgesproken elkaar in Lissabon weer te ontmoeten.

In het zicht van de Portugese grens werd Leus met zijn vrienden gepakt. Eerst zaten ze in een ellendige gevangenis in Madrid en daarna, tot 20 mei 1943, onder erbarmelijke omstandigheden in het concentratiekamp Miranda de Ebo. Na hun vrijlating vertrokken ze naar Gibraltar voor inscheping op het Amerikaanse passagiersschip 'Saint Rose'. Na aankomst in het Schotse Glasgow reisden ze per trein naar Londen. Met goed gevolg doorstonden ze een betrouwbaarheidstest en ze werden zelfs ontvangen door koningin Wilhelmina, die hen bij die gelegenheid het Kruis van Verdienste opspelde.

Herman Leus en Jacobus van Loon namen dienst bij het Bureau Inlichtingen (BI), dat onder leiding stond van kolonel Somer, en kregen een opleiding in morseseinen en parachutespringen. Doel van de BI was het leggen van contact met het verzet in Nederland en het verzamelen van inlichtingen. Van Loon werd eind februari 1944 boven Nederland gedropt. Herman, inmiddels sergeant, volgde in de nacht van 10 op 11 april 1944 samen met domineeszoon Jan Faber. Bij de landing in de omgeving van Tiel had Leus pech bij de landing. Hij raakte zijn radioset en kristallen kwijt. Met de set van Faber en een kristal van Adriaansen, een agent die eerder gedropt was, kon hij toch seinen. Eerst stelde hij een seinpost in werking te Bergen op Zoom, daarna in Langbroek bij Utrecht en vervolgens in Ermelo. Hij betrok daar zijn post in een bunker in de omgeving van een uitkijktoren. Op 17 december 1944 werd hij uitgepeild en viel in handen van de Sicherheitsdienst. Ondanks zware verhoren in de Willem III-kazerne te Apeldoorn heeft hij niets verraden. Sterker nog, Herman zag zelfs kans briefjes met belangrijke aantekeningen uit de gevangenis te smokkelen. Later werd hij overgebracht naar het huis van bewaring in Zwolle. De achtste maart 1945 was Herman Leus een van de 117 mannen, die na een aanslag op de SS-Befehlshaber Hans Albin Rauter bij de Woeste Hoeve zijn gefusilleerd. Faber wist uit handen van de Duitsers te blijven en bleef actief tot de bevrijding. Ook Van Loon heeft de oorlog overleefd.

Postuum is Herman Leus de Bronzen Leeuw, het Oorlogsherinnerings- en het Verzetsherdenkingskruis toegekend. In Bergen op Zoom is een straat naar hem genoemd.

Leus werd op donderdag 22 augustus 1946 met militaire eer herbegraven op de r.k.- begraafplaats te Nieuw-Borgvliet, Bergen op Zoom. Sinds 1997 rust hij op het ereveld in Loenen, vak A nr 749.

Sluiten