Claartje van Aals wordt geboren op 16 september 1922 in een joods gezin in Utrecht. Als ze in 1938 haar mulo-diploma haalt, wil ze de verpleging in, maar ze is pas zestien, dus te jong. Daarom gaat ze werken bij de spoorwegen. Daar ontmoet ze haar latere hartsvriendin Aagje Kaagman met wie ze een paar gelukkige jaren heeft. Tot de Duitsers ons land bezetten. Op 21 november 1940 moeten alle joodse ambtenaren worden ontslagen, dus ook Claartje.

In december 1940 leest ze een advertentie van Het Apeldoornsche Bosch, de joodse psychiatrische inrichting: ze zoeken verpleegsters. Nu is ze wel oud genoeg voor dat beroep. Ze solliciteert en wordt meteen aangenomen. Aagje en Claartje beloven elkaar veel te schrijven. En dat gebeurt. Omdat Aagje alle brieven van Claartje uit Apeldoorn bewaard heeft, kennen we haar levensgeschiedenis tot haar laatste brief van 21 januari 1943.

Aanvankelijk valt de omgang met de zwaar psychiatrische patiënten Claartje niet mee. Maar ze ontwikkelt zich tot een uitstekende verpleegster en langzaamaan begint ze het leven ook weer aangenaam te vinden. De berichten over de maatregelen tegen het joodse deel van de bevolking dringen wel door, maar Het Apeldoornsche Bosch lijkt een kleine, veilige wereld. Wel een afgesloten wereld, want er mag alleen nog maar joods personeel werken. Dat duurt tot 20 januari 1943. Dan komt het bericht dat die nacht de hele bevolking van de inrichting gedeporteerd zal worden. Op het Apeldoornse station staat een trein klaar, lang genoeg om 1500 mensen te transporteren.

Een gruwelijke nacht volgt. Het personeel staat voor de keuze: zelf vluchten en onderduiken en dus de patiënten aan hun lot overlaten of blijven, met alle gevolgen van dien. Ook de jonge Claartje staat voor die keuze. Ze schrijft op een hoekje in de gang haar laatste brief aan Aagje.

Alle patiënten en 50 personeelsleden worden in de goederentrein geladen. Claartje is daar toch niet bij, ze is kennelijk niet aangewezen. De trein vertrekt naar Auschwitz.

De achtergebleven personeelsleden, voor zover niet ondergedoken, gaan naar Westerbork en vandaar naar de vernietigingskampen. Bijna niemand komt daar levend vandaan, ook Claartje niet. Op 5 februari 1943 is ze in Auschwitz vermoord.

Claartje werd 20 jaar. Zij heeft geen graf. Daarom staat haar naam in het Gedenkboek deel 4.

Bron: Boek Elk mens telt geschreven door Jan Heerze in opdracht van de Oorlogsgravenstichting

Sluiten