1940Jullie schieten toch zeker wel terug?De Duitse invalTijd van wereldoorlogen't Is enkel een kleine steen, het monumentje aan het eind van de Gramsbergerweg, vlak tegen de Prof. Waterinkschool aan. Het inschrift luidt: "Nabij deze plaats is 10 mei 1940 gevallen voor zijn vaderland sergeant G.J. Eilander van 3-20 GB - Psalm 103:9 ber." Eilander, in het dagelijkse leven boekhouder in Zwolle, is 27 jaar geworden. Verdediging van het vaderland: de GB's Eilander maakte deel uit van een van de zes detachementen grensbewakinggroepen (GB's) tussen De Haandrik en Bruchterveld. Hij was gelegerd op de zogenaamde Poffershut, 250 meter van de grens ten noorden van het douanekantoor Venebrugge, waar ook een grenswachtdetachement lag. De vier andere lagen aan de weg naar Holthone, aan de weg Gramsbergen-Radewijk, bij Wielen en aan de weg van Hardenberg naar Balderhaar. De groepen stonden onder bevel van van kapitein A.P. Duran, die zijn commandopost in hotel Leerink in Hardenberg had. Hoewel nog steeds gehoopt (en verwacht) werd dat Nederland, net als in WO I, neutraal kon blijven, was het leger in 1939 gemobiliseerd. Langs de grens van Coevorden tot Almelo was er geen echte verdedigingslinie. De GB's die bij Hardenberg waren gelegerd, hadden maar één taak: de vijand, als deze de grens zou oversteken, zolang weerstand bieden tot de commandopost in de stad, telefonisch of per motorordonnans, gewaarschuwd zou zijn. Daarna konden ze zich overgeven of zich terugtrekken. Als alles volgens plan verliep, zouden ze nog net over de bruggen van het Overijssels kanaal en de Vecht kunnen, voordat die de lucht in gingen. Anderhalf uur oorlog Op 10 mei om vijf over half 4 ontdekte luitenant Langedijk bij Venebrugge Duitse soldaten die de grens waren overgestoken en hij opende met zijn enige mitrailleur het vuur. Tijdens een kort vuurgevecht werd commies Harm Visser in zijn douanekantoor dodelijk getroffen door een Duitse granaat. Langedijk wist zowel zijn motorordonnans weg te laten komen als telefonisch Hardenberg te waarschuwen. "Jullie schieten toch zeker wel terug?", werd hem gevraagd. Tegen de Duitse overmacht was echter weinig te beginnen en Langedijk moest zich overgeven. Bijna op dezelfde tijd gingen de bruggen bij De Haandrik de lucht in. Kort erop ook die in Gramsbergen en in Loozen. Twintig over 4 kreeg Eilander de opdracht zich terug te trekken. Even na half vijf waren de Duitsers via de enige onbeschadigde brug (ten noorden van de Hoogeweg) over het Overijssels kanaal toch Hardenberg binnengekomen. Daardoor liepen Eilander en zijn groep vlak voor de stad in een hinderlaag. Gemeente-veldwachter Sebel schreef in zijn verslag: "Sergeant Eilander is daar gevallen als een held. Hoewel hij was getroffen, heeft hij nog zijn geweer tegen een boom stukgeslagen en de grendel en zijn munitie vernietigd". Intussen stond aan de andere kant van Hardenberg sergeant De Boer klaar om de Vechtbrug op te blazen. Bijna viel deze nog in handen van de Duitsers, maar na een kort vuurgevecht sloegen die op de vlucht. Toen de laatste springploeg overgestoken was, ging de brug de lucht in, even later gevolgd door die over het Oelenveer. Nog één keer werd er geschoten, toen het uit Bruchterveld terugkerende grenswachtdetachement op de Bruchterweg Duitse stoottroepen tegen het lijf liep. Via kerkhof en stuw wist de groep te ontkomen, waarmee het oorlogsrumoer in en om Hardenberg ten einde was. Het einde van het begin De vertragingstactiek was geslaagd. De Vechtbruggen tussen Heemse en Hardenberg, bij Diffelen en Gramsbergen waren alle verwoest. Terwijl in Hardenberg een opeenhoping van paarden en wagens van het 22ste regiment cavalerie ontstond, werd met behulp van balken uit de houtstek van Zweers een noodbrug aangelegd. Pas tegen negen uur kon de hoofdmacht verder, waarna ook de brug over het Oelenveer nog moest worden hersteld. De zwaargewonde Eilander was door enkele burgers op een laddertje naar het ziekenhuis gebracht, waar hij echter niet geholpen kon worden. Toen gaf een Duitse arts opdracht om hem per ambulance naar Nordhorn te brengen, waar hij werd geopereerd. Rond middernacht overleed de enige soldaat op de dag van de Duitse inval bij Hardenberg. Sluiten

Kornelis Loijenga overlijdt op 12 mei 1940 als dienstplichtig soldaat bij het Grensbataljon. In het burgerleven was hij fabrieksarbeider te Sneek. Tijdens een kort vuurgevecht met de Duitsers op de Vechtbrug bij Hardenberg raakt hij gewond. In de vrachtwagen naar Dedemsvaart blijkt de schotwond die hij heeft opgelopen van vrij ernstige aard te zijn. In Dedemsvaart wordt de sympathieke kameraad bij een dokter achtergelaten. Deze zorgt dat de hij zo spoedig mogelijk naar het ziekenhuis Bethesda in Hoogeveen wordt gebracht. Enkele dagen later overlijdt hij daar en wordt begraven op de begraafplaats in Hoogeveen. Sluiten