Maarten Leendert Noordzij

Leerling elektrotechnisch tekenaar Maarten Noordzij werd geboren in Velsen. Tijdens de bezetting evacueerde het gezin Noordzij naar het Betuwse dorp Echteld. Zij woonden daar in een huisje onderaan de Echteldse Dijk langs de rivier de Waal bij het Amsterdam-Rijn kanaal. Het huis stond op de nominatie om afgebroken te worden vanwege de aanleg van de sluizen bij Tiel. De werkzaamheden lagen door de oorlog vanaf 1942 stil. Noordzij Sr. raakte betrokken bij het plaatselijke verzet. Er werd onder andere een Joods-Nederlands echtpaar in huis genomen: de man was een Joodse onderduiker die al langere tijd een zwervend bestaan van onderduikadres naar onderduikadres leidde. Hij was een accountant, die na de oorlog professor werd aan de Universiteit van Amterdam.

Het huis onderaan de dijk diende na de mislukte Operatie Market Garden in september 1944 als tussenhalte voor illegaal wapentransport. Ook werden er geallieerde militairen verborgen voorafgaand aan hun oversteek (line crossing) naar bevrijd gebied aan de overkant van de rivier. Maarten was actief in de verzetsgroep met het overbrengen van berichten aan de geallieerden en het per roeiboot overbrengen van geallieerde militairen over de Waal. Op 22 oktober 1944 werd hij samen met andere leden van de verzetsgroep, Piet Oosterlee en Geurt van der Zalm, tijdens het oppompen van een rubberboot om nieuwe berichten de Waal over te brengen door een Duitse patrouille gearresteerd. Zij werden gevangen gezet in de Julianaschool aan de Grotebrugse Grintweg in Tiel, in gebruik door de Ortskommandant Martin Richter van Festungs MG Batallion 29 van de Wehrmacht.

Ook Maartens ouders Piet en Jans Noordzij werden opgepakt. Zijn vader wist te ontsnappen. Zijn moeder werd gevangen gezet in de nabijgelegen steenfabriek en werd later overgebracht naar de gevangenis aan het Bleekveld in Tiel, waar zij twee weken gevangen zat. Op de 23e oktober 1944 werd zij voor verhoor overgebracht naar de Julianaschool, waar zij drie keer onder strenge bewaking werd geconfronteerd met haar zoon. Volgens ooggetuigen waren de gevangenen mishandeld en was op diezelfde dag gevangene Piet Oosterlee bij een ontsnappingspoging door een ruit gesprongen en doodgeschoten.

Het lot dat Maarten Noordzij en Geurt van der Zalm hebben ondergaan, is onbekend. Hun lichamen zijn nooit gevonden, evenals het lichaam van Piet Oosterlee. Er zijn in dezelfde periode nog enkele andere gevangenen verdwenen uit de Julianaschool: hun lot is eveneens onbekend. Maarten Noordzij was 19 jaar oud en enig kind. Zijn vader schreef later: “Het grote onrecht wat het Nederlandse volk werd aangedaan, kon hij niet dulden. Hij heeft zijn jonge leven voor Koningin en Vaderland geofferd”[1].

[1] Erelijst gevallenen NIOD Archief 245 inv.no.43