Alide Marie Wormser-van Bosse

Bij het uitbreken van de oorlog was onze vader Joop Wormser, opgeroepen om te dienen in de Landstorm. Tijdens zijn afwezigheid ging onze moeder Lietje met een buurvrouw op de fiets boodschappen doen in Semarang vannuit de wijk waar wij woonden, Candi. Op weg daarheen of op de terugweg werden de twee overvallen door rampokkers. Lietje werd met een mes gestoken toen zij weigerde haar handtasje af te geven. Zij overleed korte tijd later in het ziekenhuis aan haar verwondingen.

Joop Wormser ontving het bericht van haar overlijden als krijgsgevangene in een kamp te Soerabaja. Als sergeant van de Landstorm was hij daar door de Japanners geinterneerd, nadat hij nog in enkele schermutselingen met het oprukkende Japanse leger was verwikkeld geraakt en uiteindelijk gevangen genomen. Vanuit Soerabaja werd hij op transport gesteld met het ss "Toshio Maru", met als bestemming (zoals later zou blijken) Singapore. Na een kort verblijf in het kamp Changi ging de reis van honderden krijgsgevangenen verder met het ss "Kamakoera Maru" naar Japan, Nagasaki. Daar werd ontscheept en werd de groep gesplitst. Joop behoorde tot een groep van driehonderd gevangenen die in een luxe trein werden geladen en gedurende een rit die zo'n vier dagen duurde eindigde op het eiland Kiushu. Daar, hoog in wat Joop de Japanse Alpen noemde, lag het mijnplaatsje Kamioka. Hier moesten de gevangenen slavenarbeid verrichten in de daar gelegen lood- en zinkmijnen. Velen overleefden die hel niet, maar Joop wel.

Japan capituleerde en Joop slaagde er in om, als een van de eerste terugkerende krijgsgevangenen, via Manilla Java te bereiken. Daar ging hij op zoek naar zijn kinderen. Toen hij ze terugvond bleken ze alle drie de oorlog te hebben overleefd; Hans en Wim onder de hoede van tante Opie en haar dochter Toos in het jappenkamp Ambarawa, Chrisje als lid van het gezin van tante Hami Cramer, buiten de kampen, in Bandoeng.

Inmiddels heb ik samen met mijn vrouw - in het kader van de door OGS voortreffelijk verzorgde pelgrimsreizen - drie keer het graf van Lietje bezocht, de laatste keer in 2009 met onze jongste dochter Marie-Christine.

Hans Wormser (1938), 28 oktober 2018.