Gerrit Bertus Buunk

Op 20 juni 1943 was Ben Buunk samen met zijn reisgezel L.Philips naar Kortrijk in België vertrokken. Ze waren vanuit Achtmaal via Antwerpen naar Kortrijk gereisd. Herman Buunk, de oudste broer van Ben, had voor hen in Kortrijk een onderduikadres geregeld. Het was de bedoeling dat Ben en zijn reisgezel vanuit Kortrijk naar Spanje waren gereisd. Philips was voor de inval van de Duitsers als boordmecanicien bij de KLM werkzaam geweest. Hij had contacten in Spanje. Hij had de hoop gehad dat deze contacten hem hadden kunnen helpen om in zijn vroegere functie van boordmecanicien bij de KLM aan het werk te gaan.

De oorlogssituatie in België was niet veel anders dan in Nederland. Ook België was door de Duitsers bezet. Evenals onze regering had de regering van België in Londen in ballingschap gezeten. Ook in België waren diverse verzetsorganisaties werkzaam. Met de “Witte Brigade”, een verzetsorganisatie bestaande uit politiefunctionarissen, geestelijken en artsen had Herman Buunk goede contacten onderhouden. Om onder de radar van de bezetter te kunnen blijven had je in België de beschikking moeten hebben over goede contacten en vervalste papieren.

Herman Buunk was predikant bij de Evangelische Kerk. In Kortrijk was hij voorganger in een kleine kerkgemeenschap. De Evangelische Kerk had deel uit gemaakt van een internationale kerkgemeenschap. Door het internationale karakter van de Evangelische Kerk had Herman de beschikking over contacten die Ben door Frankrijk hadden kunnen helpen. Het kerkgebouw waarin Herman de diensten had geleid had op het terrein van een voormalige pottenbakkerij gestaan. De pottenbakkerij was gedeeltelijk omgebouwd tot een kerkgebouw.

De woning van Herman had naast de kerk gestaan. Om de kerkgemeenschap niet in gevaar te brengen waren Ben en zijn reisgezel tijdelijk ondergebracht in een eenvoudige arbeiderswoning. De woning had in een nabijgelegen bosperceel gestaan. Samen met Herman en een contactpersoon, die voor een ondergrondse vluchtlijn werkzaam was, hadden ze een plan uitgewerkt. Het doel was om via Frankrijk en de Franse Pyreneeën naar Madrid te reizen. In Madrid, op het Nederlandse consulaat, hadden mensen gewerkt die hen verder hadden kunnen helpen.

De oorlogssituatie in Frankrijk was anders dan in België en Nederland. Frankrijk was verdeeld in twee zônes. Het noorden en het westen van Frankrijk en de kuststreek aan de Atlantische Oceaan waren bezet door de Duitsers. Het zuid-oostelijk deel van Frankrijk was de zogenaamde “Vrije zône”. In dit deel van Frankrijk was het zogenaamde “Vichy-regime” de baas. Aan het hoofd van de regering had maarschalk Philippe Pétain gestaan. Vanuit de stad Vichy had de regering Pétain het land bestuurd. Pétain had met de Duitse nazi´s en de Italiaanse fascisten gecollaboreerd. De twee zônes waren van elkaar gescheiden door de zogenaamde “demarcatie-lijn”. Voor de vluchtelingen die door Frankrijk hadden gereisd was de demarcatie-lijn een serieus obstakel. De grenslijn was door de Duitsers zwaar bewaakt. Eenmaal in de vrije zône was je als vluchteling relatief veilig. De Duitsers hadden door middel van patrouilles de zaak nauwlettend in de gaten gehouden. Als gevolg van de Duitse invloed was het reizen door Frankrijk niet zonder risico’s.

Op het moment dat Ben zijn reis had gepland had hij via een koerier zijn vrouw, die in Breda was achtergebleven, op de hoogte gesteld. Omdat Ben afscheid van haar had willen nemen had hij Corry verzocht om zo snel mogelijk naar haar zwager Herman in Kortrijk af te reizen. Niet wetende dat het afscheid definitief was hadden ze er samen met de familie een gezellige avond van gemaakt.

Een dag later was Ben samen met zijn reisgezel Philips door Frankrijk naar Spanje gereisd. In Frankrijk waren ze geholpen door mensen van het Franse verzet, die voor de ontsnappingslijn “Dutch-Paris” werkzaam waren. “Dutch-Paris” was een van de belangrijkste en meest succesvolle vluchtroutes naar Spanje. Via deze route waren door het Franse verzet krijgsgevangenen, neergeschoten geallieerde piloten, Joden, verzetsmensen en Engelandvaarders geholpen om vanuit het gebied dat door de Duitsers was bezet te ontsnappen. De Joodse vluchtelingen hadden geprobeerd om zich via deze route in veiligheid te brengen. De rest van de vluchtelingen had zich willen aansluiten bij de Geallieerden. Het reisdoel van de politieke vluchtelingen was Engeland.

De leiding van het netwerk van “Dutch Paris” had uit Nederlanders en Fransen bestaan. Hun hoofdkwartier was gevestigd in Lyon. Het netwerk had bestaan uit een aantal vluchtroutes die onderling met elkaar waren verbonden. De vluchtroutes hadden een zogenaamd estafette karakter gehad. Door een estafette-systeem van gidsen waren de vluchtelingen langs de route geleid. Om het risico voor de gidsen te verkleinen waren de gidsen nooit lang op dezelfde plaats gebleven. De medewerkers van het netwerk hadden gezorgd voor vervalste papieren, schuilplaatsen, onderduikadressen, voedsel en andere diensten. De diensten waren niet kosteloos geweest. Er waren medewerkers die er een goed belegde boterham aan over hadden gehouden. De organisatie was financieel ondersteund door de Nederlandse regering in ballingschap.

De ontsnappingsroute had gelopen via Brussel, Parijs naar Toulouse. Vanaf Toulouse was de reis naar het verzamelpunt Saint-Girons gegaan. Saint-Girons was een middeleeuws dorp aan de voet van de Franse Pyreneeën. Om de veiligheid te waarborgen hadden de vluchtelingen nooit van te voren de volgende plaats van bestemming geweten. In Saint-Girons waren Ben en zijn reisgezel op een onderduikadres ondergebracht. Ze hadden het advies gekregen om zich schuil te houden en van de gelegenheid gebruik te maken om uit te rusten.

In de loop van de week was een groep vluchtelingen samengesteld waarmee het de bedoeling was om de oversteek over de Pyreneeën te maken. De vluchtelingen hadden op afroep beschikbaar moeten zijn. Op een avond hadden ze de opdracht gekregen zich gereed te maken voor de tocht over de bergen.

De groep waarbij Ben was ingedeeld was een bont gezelschap van Fransen, Engelsen, Belgen en Nederlanders. Om uit de handen van de Duitsers te blijven hadden ze zich voornamelijk ’s nachts verplaatst. De tocht was niet geheel zonder gevaar. De Duitsers hadden met behulp van speurhonden, op onregelmatige tijden, patrouilles gelopen. Het risico was groot dat ze onderweg waren opgepakt. Een ander doemscenario was dat ze in de bergen waren verongelukt. De kans was niet uitgesloten dat ze een val met de dood hadden moeten bekopen.

Vanuit het dal van de lage Pyreneeën had de tocht het gezelschap vluchtelingen de eerste dag door een gevarieerd landschap zoals struikgewas, heuvels en over en een berg geleid. Vanaf de brug over de rivier Saint-Girons was de route gegaan door sprookjesachtige berkenbossen, weidelandschappen, kleine gehuchten en karakteristieke dorpjes. Ze waren steeds dieper de Pyreneeën in gegaan. In de dorpjes hadden primitieve huizen gestaan die gebouwd waren met kleine rotsblokken.

De gidsen die hen hadden begeleid hadden er uit gezien als mensen uit primitieve tijden. Zonder kaart of kompas hadden de gidsen hun groep door het onherbergzame gebied geleid. De gidsen hadden het landschap voortreffelijk gekend. Het gros van de gidsen was in de streek geboren en getogen. De gidsen waren lokale boeren, herders, bosarbeiders en jagers. Ze hadden maar een korte reis behoeven te maken. Om de zoveel tijd had een nieuwe gids het werk van zijn voorganger overgenomen. Het was een estafette-systeem dat zijn nut had bewezen. Op deze wijze was het risico om door de Duitsers te worden opgepakt minimaal.

De leden van het gezelschap hadden weinig rust gekregen. Op het moment dat ze met veel moeite een steile berg hadden beklommen had na een gevaarlijke afdaling en een zware tocht door een diep dal de volgende steile berg zich aangediend. Het had erop geleken alsof er aan de reis geen einde had willen komen. De leden van de groep waren er soms wanhopig van geworden. Her en der langs de route hadden hutten gestaan. In de hutten hadden ze kunnen uitrusten.

Na verloop van tijd was op een hoogte van 2382 meter de top van de col de Craberous opgedoemd. Het paadje over de flank van de berg was niet meer dan een smal geitenpaadje. Even later hadden ze na een stevige klim van ongeveer een uur, over een besneeuwde helling met een dik pak eeuwige sneeuw, de top van de berg bereikt. Daarna was een steile afdaling gevolgd. De tweede klim van de dag had het gezelschap naar de col de Pécouch geleid. De hoogte van de berg was 2494 meter. Op handen en voeten hadden de vluchtelingen over grote rotsblokken moeten klimmen en klauteren. Op het moment dat ze de top van de berg hadden bereikt hadden ze in de verte de volgende berg de Refuge des Estagbous zien liggen. Je had goed moeten kijken want het zicht was ontnomen door een deken van wolken. Uit de wolken had slechts een grillige bergrug gestoken.

Op de vierde en laatste dag had de laatste klim naar de col de la Pale de Clauere op het programma gestaan. De hoogte van de berg was 2522 m. Na het nodige klim en klauterwerk hadden ze de top van de hoogste berg van de drie cols bereikt. Op de extreem steile stukken van de berg waren metalen kabels aan de rotsen bevestigd. Na de beklimming was een mars gevolgd van drie kwartier. Tijdens de mars hadden ze gelopen door de eeuwige sneeuw. Op het moment dat ze eindelijk de Spaanse grens hadden bereikt, waren ze meer dood dan levend.

Op het moment dat Ben vanaf een heuvel, in de verte, het vrije Spanje had zien liggen had hij spontaan de tranen in zijn ogen gekregen.

Na een lange en steile afdaling door schitterende weidelandschappen, dichte dennenbossen, langs bergbeekjes en watervallen waren ze na drie dagen het eerste teken van beschaving tegen gekomen. Het was een goed begaanbare onverharde weg. Daarna hadden ze nog een paar uur gelopen voordat ze eindelijk het Spaanse dorp Alós d’Isil hadden bereikt.

In vier dagen tijd hadden ze drie cols van de buitencategorie beklommen. De hoogte van de bergen had gevarieerd tussen de 2300 en 2500 meter. Na de oorlog was de route die ze waren gegaan “Le chemin de la Liberté” genoemd. Het was de titel van een speelfilm die over deze vluchtroute was gemaakt. De vluchtroute was 75 km lang met als eindpunt het Spaanse dorp Alós d’Isil. Vanuit Alós d’Isil waren ze op een boeren kar naar Esterri d’Aneu gereden. Daarna was de reis comfortabeler verlopen. Ze waren met de bus naar Barcelona en vervolgens met de trein naar Madrid gereisd.

Na omzwervingen door België, Frankrijk en de Pyreneeën was Ben met zijn reisgezel Philips in Madrid aangekomen. Ze hadden hun intrek genomen in Hotel Mora. In het hotel hadden ze van de gelegenheid gebruik gemaakt om bij te komen van de gevaarlijke en enerverende tocht door de Pyreneeën.