Jan Cornelis Hendrik Fleer

Jan Cornelis Hendrik Fleer wordt geboren op 27 maart 1921 in het huis van zijn grootouders van vaders kant in Amsterdam-Oost, een paar dagen na het huwelijk op 21 maart van machinist op de koopvaardij Jan Cornelis Hendrik Fleer (Amsterdam 1897) en Afina Trijntje van der Wal (Groningen 1893). Jan krijgt het jaar daarop een jongere broer Max. Vanaf begin jaren dertig leeft vader apart van zijn gezin, maar Fien en hij scheiden niet officieel. Fleer senior verlaat Amsterdam en moeder voedt haar twee zoons alleen op. Ze is fanatiek communist, wat zorgt voor een verwijdering tussen haar en haar schoonfamilie. De jongens worden ook communist en zijn actief lid van de Amsterdamse atletiekvereniging AAC, waar ze aan hardlopen doen. Na de hbs kiezen Jan en Max ervoor om onderwijzer te worden. Ze gaan naar de Hervormde Kweekschool aan de Plantage Middenlaan 27 bij Artis. Hun directeur Johan van Hulst is in de oorlog fel gekant tegen de nazi’s en werkt mee aan het redden van zo’n 600 Joodse kinderen uit de vlakbij gelegen Hollandsche Schouwburg.

De nazi-bezetters verbieden bij hun aantreden direct de CPN. Afina, Jan en Max gaan dan meteen bij het verzet. Vanaf het najaar van 1940 vervaardigen en verspreiden ze vanuit huis – Jan Evertsenstraat 55-ii in Amsterdam-West – de illegale partijkrant De Waarheid. De jongens leveren kopij en stencillen de krant in grote hoeveelheden. Samen met moeder brengen zij het blad rond in West. Hun vader daarentegen gaat in 1941 bij een hulporganisatie van de Luftwaffe: het Nationaalsozialistische Kraftfahrkorps (NSKK), oorspronkelijk een paramilitair onderdeel van de NSDAP, dat het gebruik van auto’s en motoren populair moet maken. Van zijn loon stuurt hij elke maand 120 gulden naar zijn gezin. Moeder en zoons leven van hegeen een valse stamkaart hen biedt. Hun eigen stamkaarten hebben ze aan het verzet gegeven. In ’43-’44 verzorgen de broers Fleer het technische apparaat van De Waarheid in sectie West. Ook houden ze zich bezig met het bezorgen van bonkaarten bij onderduikers en werken ze voor Het Parool en de verzetsorganisatie Groep 2000 van Jacoba van Tongeren (die aan het einde van de oorlog zo’n 4500 onderduikers verzorgt). In 1944 gaan de broers Fleer ook op grote schaal het illegale blad Ons Volk verspreiden.

Tijdens de Hongerwinter, december 1944, besluit Afina naar haar zuster in Slagharen te gaan, omdat daar meer te eten is. Jan en Max zijn op dat moment gearresteerd en zitten vast in Amersfoort, maar ze weten te vluchten en naar hun moeder te komen. Vader Jan is daar waarschijnlijk ook, want hij is rond "Dolle Dinsdag" gedeserteerd en toen vermoedeljk ondergedoken bij zijn gezin (wat persoonlijk en politiek de nodige spanning zal hebben opgeleverd). In Slagharen zetten moeder en zoons wellicht hun verzetsactiviteiten voort, want een plaatselijke NSB-er geeft hen aan als communisten. Op 24 januari 1945 wordt het hele gezin gearresteerd - dus ook Jan Fleer senior - en tijdens verhoor in gevangenis Landzicht in Dedemsvaart zwaar mishandeld. Ze komen vervolgens terecht in het Huis van Bewaring in Almelo. Max wil alle schuld op zich nemen en doet op 8 februari in de gevangenis in Almelo een zelfmoordpoging, waaraan hij de volgende dag overlijdt. Fleer junior en senior belanden in gevangenis De Kruisberg in Doetinchem. Moeder Afina waarschijnlijk ook.

Op 2 maart 1945 worden vader en zoon Fleer gefusilleerd aan het Rademakersbroek bij Varsseveld in de Achterhoek, samen met 44 andere (verzets)mannen uit heel Nederland. Hun dood is een represaille voor het ombrengen van vier Duitse militairen door verzetsgroep De Bark, die in de laatste oorlogswinter z'n hoofdkwartier heeft in een boerderij in buurtschap De Heurne vlakbij Dinxperlo.

Afina komt bij de bevrijding met de schrik vrij, maar moet na de oorlog enige tijd worden verpleegd in een psychiatrisch ziekenhuis in Santpoort. Om het graf van haar man in Lutten (bij Hardenberg) bekommert ze zich niet. Haar twee zoons worden in 1948 herbegraven op Eerebegraafplaats Bloemendaal. Er vindt dan een korte verzoening plaats tussen Afina en haar schoonfamilie.

In 2010 wordt in Hardenberg het oorlogsmonument ‘Verlies, verdriet, verzet en vrijheid’ onthuld. Jan Fleer senior en Jan Fleer junior zijn hier beiden op vermeld in de categorie ‘anderszins omgekomenen.’

Meer lezen? https://de46vanhetrademakersbroek.nl/