Willem Jelle Berg

Willem Jelle Berg uit Borgercompagnie werd op 8 april 1945 in de bossen van Norg in koele bloede door de Duitse bezetters gefusilleerd omdat hij had gedaan wat hij als fel tegenstander van het nazisme als zijn plicht beschouwde: mensen die vervolgd werden helpen aan een onderduikadres en anderen voorzien van levensmiddelen.
Bij raadsbesluit van de gemeente Sappemeer van 31 januari 1947 werd de straat in het uitbreidingsplan Noord-Zuid naar Willem Berg genoemd.

Willem Jelle Berg werd op 3 mei 1898 geboren in Borgercompagnie op de boerderij de "Willemshoeve" als zoon van Willem Berg en Martha Medema. Zijn jeugd bracht hij door op en rondom de boerderij van zijn ouders. Hij ging naar de lagere school in Sappemeer en vervolgens naar de Rijkslandbouwschool in Veendam. Na zijn studie ging hij werken op de ouderlijke boerderij, die hij later zou overnemen.
Omstreeks 1920 bracht hij samen met de bekende aardappelkweker Geert Veenhuizen een bezoek aan Noord-Italië. Dit op verzoek van de W.A. Scholten aardappelmeelfabriek in Foxhol, die de fabrieksaardappelteelt wilde introduceren in de Povlakte.

Op latere leeftijd nam Willem Berg deel aan politieke en maatschappelijke organisaties. Hij was onder meer diaken bij de gereformeerde kerk in Sappemeer en zat in het bestuur van de gereformeerde lagere school in Sappemeer. Op 3 mei 1924 trouwde hij met Geertruida Ritzema. Uit het huwelijk werden negen kinderen geboren.

ONVERBLOEMD
Wanneer ons land betrokken wordt bij de 2e wereldoorlog zijn de gevolgen ook in Hoogezand en Sappemeer merkbaar. Willem Berg, een joviale man die altijd bereid is wat voor anderen te doen, kan geen onrecht verdragen. Met die instelling begeeft hij zich in het verzetswerk, in de illegaliteit. Hij verspreidt illegale blaadjes zoals Vrij Nederland en Trouw, helpt onderduikers aan een verblijfplaats op zijn eigen boerderij, waar ze werken als zogenaamde volontairs of brengt hen bij anderen onder dak. Daarnaast helpt hij mensen die onderduikers in huis hebben aan bonkaarten, geld en levensmiddelen, zoals melk van zijn eigen bedrijf. Berg hield zich duidelijk niet aan de door de bezetter opgelegde regels. Hij wist waar hij mee bezig was en werlke risico's daaraan verbonden waren. Hij wist ook dat er in zijn omgeving mensen waren die "fout" waren, maar durfde toch onverbloemd zijn mening te zeggen. Men nam dit van hem. Maar waar lag de grens?

VLUCHTELINGEN
Ongeveer 100 meter van de boerderij van Willem Berg woonde destijds de familie L. Meijer. Ze vertellen dat er eens drie vluchtelingen aankwamen in Borgercompagnie. In de omgeving van Scheemda waren ze uit de trein van Westerbork naar Duitsland gesprongen. Ze kwamen terecht bij de familie Berg. Bij Berg was altijd plaats. De heer Meijer: "In die tijd was er al voedselschaarste. Levensmiddelen waren niet overal meer te krijgen. Berg ging dan met paard en wagen richting Scheemda en gooide zijn wagen vol met graan. Daaroverheen kwam bietenloof zodat het niet opviel dat hij graan vervoerde. Daar hielp hij de mensen weer mee. In het Oldambt waren grotere graanbedrijven". Mevrouw Meijer vertelt: "Op een keer was er een razzia bij de familie Berg. Vanuit onze bedstee zagen we de militaire wagens langsrijden naar hun boerderij. Er is bij hen wel 3 keer een razzia gehouden. Bij de laatste keer hebben ze Willem Berg meegenomen en later doodgeschoten. Verschrikkelijk!"

BIJLTJESDAG
Door de Binnenlandse Strijdkrachten was Willem Berg aangezocht om na de bevrijding mee leiding te geven aan het tijdelijk militair gezag in Sappemeer. Hij zou helpen een ordedienst te organiseren om te voorkomen dat er een "bijltjesdag" zou plaatsvinden, waarop het volk wraak zou nemen op de NSB-ers en collaborateurs. De term dateert uit 1787, toen Oranjegezinde scheepstimmerlieden in opstand kwamen tegen de patriotten. Berg moest ook voorkomen dat lieden die altijd aan de kant hadden gestaan en zich afzijdig hielden zich na de oorlog zouden opwerpen als verzetsstrijders. In zijn uitlatingen over NSB-ers is Berg mild geweest. Hij maakte onderscheid tussen de meelopers en de echte landverraders, die mensen hadden laten wegvoeren naar de kampen. Hij vond dat je ze niet allemaal op één hoop kon gooien", verteld een familielid. "De laatste groep moest, zo vond hij, zwaarder gestraft worden, dan de meelopers. Het opkomen voormensen die verdrukt en vervolgd werden was voor hem een zeer besliste principiële keuze".

RAZZIA
Vanwege het risico dat Willem Berg verraden kon worden of opgepakt bij een razzia, sliep hij vaak ergens anders. In de tuin in het kippenhok, achter op het land of bij anderen. Dan had hij nog een kans om weg te komen. De onderduikers op de boerderij sliepen tussen het opgetaste hooi of graan in de schuur, achter in het korenveld en zelfs wel in een grote lege waterbak boven de paarden. Dat laatste alleen bij erg groot g3evaar vanwege de sterke ammoniakstank in de stal.
1 april 1945: Weer een razzia bij de familie Berg. Vroeg in de ochtern, nog vóór 7 uur. Militaire wagens stoppen voor de boerderij. Het is de beruchte S.D.groep van Lehnhoff vanuit het Scholtenshuis in Groningen. De boerderij wordt omsingeld. Na een kort verhoor nemen ze Willem Berg mee naar het hoofdkantoor van de S.D. in Groningen. Een week wordt hij daar vastgehouden. Dan wordt hij samen met een grote groep, dertig man, allemaal fel anti- Duits, afgevoerd naar de bossen van Norg. De familie zou Willem Jelle Berg niet meer levend terug zien. IN die bossen vond op 8 april 1945 een afschuwelijk drama plaats. Terwijl het einde van de oorlog in zicht was en de Fransen al in de omgeving waren geland, werden de 30 mensen, waaronder Willem Berg, als represaille doodgeschoten.

JACHTGEWEER
Willem Berg heeft niet willen berusten in het lot dat hij in de bossen zou worden gefusilleerd. Zeer waarschijnlijk heeft hij nog een vluchtpoging gedaan om aan zijn dood te ontkomen. Bij die poging is hij vermoedelijk doodgeschoten.
Bij de ontdekking van het massagraf in Norg werden in de jas en in het lichaam van Willem Berg allemaal gaatjes aangetroffen, vermoedelijk afkomstig van een jachtgeweer. De anderen hadden allemaal een nekschot gekregen. Heeft Willem Berg tot het laatst gestreden en verzet geboden?

Zijn stoffelijk overschot werd overgebracht naar Sappemeer en is daar op 16 april begraven, 3 dagen na de bevrijding van Hoogezand-Sappemeer. Zijn vrouw had op die 8e april 1945 behalve haar man ook twee broers verloren. Ook zij werden gefusilleerd. Zij was een geweldig kordate vrouw, ook na deze vreselijke gebeurtenis. Toen ze onderduikers in huis hadden moest ze naast haar normale werk het eten verzorgen voor 14 á 15 personen. Na de oorlog werd het boerenbedrijf door haar oudste zoon voortgezet. In de Nieuwe Provinciale Groninger Courant van 26 april 1945 stond deze advertentie:
Onze familie werd zwaar getroffen doordat voor ons Vaderland vielen onze innig geliefde Man en Vader Willem Jelle Berg, bijna 47 jaar out te Norg en onze geliefde Broers en Ooms, Rentje Ritzema. 40 jaar oud, gevallen door 't moordend lood te Leens en Martinus Ritzema, slechts 34 jaar, gevonden in het massagraf te Bakkeveen.
De courant van 27 april 1945 zegt ons dit: Bestuur en personeel van de gereformeerde lagere school en kleuterschool te Sappemeer, geven kennis dat hun waarnemend voorzitter Willem Jelle Berg op wrede wijze te Norg van het leven beroofd werd."